در این مطلب دو گروه از علائم بررسی می شود : اول نشانه هایی که به عنوان علائم تجاری و صنعتی قابلیت آن را دارند که قانوناَ تحت حمایت قرار گیرند و دوم نشانه هایی که نمی توان از آن ها به عنوان علائم یاد شده بهره گرفت یا به عبارتی قابل ثبت و حمایت نیستند.
علائم قابل ثبت
1- علائم بیانی و قابل نوشتن
این علائم که حدود هشتاد درصد از علائم تجاری را تشکیل می دهد هم دیدنی و هم شنیدنی هستند و نقطه اشتراک دیگر آن ها این است که از حروف الفبا تشکیل شده اند.
2- واژه های زبان رایج
در این جا الزامی برای برگزیدن یک کلمه تازه و بدیع وجود ندارد، همین قدر که واژه بتواند به اندازه کافی موضوع ( کالا یا خدمات ) را مشخص سازد مناسب است ( مانند صابون عروس ) . در این روش معمولاَ از لغات زبان رایج برای ساختن یک علامت تجاری استفاده می شود.
3- واژه های خارجی
امروزه نفوذ زبان های بیگانه به ویژه انگلیسی ، در اغلب زبان ها مشاهده می شود. این نفوذ در برخی بخش ها به ویژه پزشکی ، رایانه ، حمل و نقل هوایی و ... بیشتر به چشم می خورد . بعلاوه پدیده " جهانی شدن " تجارت، برخی از شرکت ها را به سوی گزینش علائمی که " قابل درک " در اغلب کشورها باشد، هدایت می کند. در این رابطه عمدتاَ از واژه هایی استفاده می کنند که طنین کلمات انگلیسی داشته باشد. امروزه در مرکز ثبت علائم اتحادیه اروپا، اغلب علائم ثبت شده، دربرگیرنده یک یا چند واژه انگلیسی می باشند.
در ایران به دلیل مجاز نبودن استفاده از واژه های اروپایی برخی از موسسات از واژه های ایرانی که آهنگ انگلیسی داشته باشند استفاده می کنند، مانند موسسه ای که برای عرضه محصولات خود از واژه آویش بهره می گیرد و یا از ترکیب کلماتی بهره می گیرند که مانع قانونی نداشته باشد و در خارج از مرزها و با نگارش لاتین ، کلمه مرکب نامی بیگانه نباشد، مانند علامت " نیک کالا " که در آسیای مرکزی و اروپا به تلفظ نیکلای نزدیک بوده، با سهولت بیشتری جای خود را در بازار باز می کند.
اما استفاده از واژه های غربی، به ویژه انگلیس این خطر را نیز دارد که اگر موسسات ذی ربط مایل به گسترش حمایت از علامت خود در خارج از مرزها باشند ممکن است در خارج، به ویژه کشورهای انگلیسی زبان، چنین علائمی به دلایل مختلف چون " کافی نبودن وجه تمایز بخشندگی " ثبت نشوند.
4- نو واژه ( نئولوژیسم )
در این جا منظور کلماتی است که توسط شرکت صاحب علامت به وجود آمده و فاقد مفهوم است مانند کداک (Kodak) و یا واژه ای قدیمی است و در آن ابداعاتی صورت گرفته، مانند ورتالین ( vegetaline ) که از کلمه " گیاهی " گرفته شده است. گرایش به نئولوژی ( استفاده از لغات جدید یا قدیم در مفهوم نوین ) در گزینش علامت تجاری نیز بسیار رایج شده، چرا که دو مزیت دارد : اول اینکه اشاره به محصول دارد، بدون آنکه به تشریح آن بپردازد، دوم اینکه این گونه واژه ها عمدتاَ خصوصیت بین المللی داشته و به دلیل بهره گیری از تلفظ و آهنگ زبان های غالب، به آسانی قابل ثبت در خارج می باشند، برای مثال در زمینه اینترنت و تلفن موبایل گرایش به واژه های ابداعی به صورت مد روز درآمده است ، یاهو (Yahoo) و کل کو (kelkoo) نمونه هایی از این نوع واژه هاست.
5- نام های خانوادگی و نام های مستعار
در ایران ، به موجب قانون تجارت ، ( مواد 582-576 ) اسم تجاری تاجر می تواند هم " نام خانوادگی " او و هم نام تقننی او باشد. در شرایط کنونی حمایت از اسم تجاری دشوار است ، زیرا ماده 582 قانون تجارت ثبت اسم تجاری را به آیین نامه ای موکول کرده است که وزارت دادگستری باید تهیه کند و آیین نامه مزبور تا به حال به تصویب نرسیده است ، بنابراین فعلاَ ثبت اسم تجاری در ایران مشکل است ، در نتیجه اشخاصی که می خواهند نام تجاری آن ها حمایت شده ، محفوظ بماند اغلب آن را به عنوان " علامت تجاری " به ثبت می رسانند ، ناگفته نماند که اگر اسم تجاری تاجر همان نام خانوادگی او باشد، به موجب مقررات قانون سجل احوال فعلاَ می تواند دیگری را از استعمال آن منع کند، ولی اگر اسم تجاری تاجر نام مقننی او باشد، این حمایت مشکل است مگر همان ثبت آن به عنوان علامت تجاری.
اضافه می شود که در برخی از موسسات ، بنیان گذاران ، نام خانوادگی خود را به عنوان نام تجاری به موسسه می دهند و بعدها همین نام به " علامت تجاری " و " صنعتی " محصولات تبدیل می شود ، برای مثال می توان از لوئیس " رنو " ، هانری " نستله " ، توماس " لیپتون " ... یاد نمود.
6- شعارها و کلمات قصار
ساختن شعار، یعنی گردآوری چند واژه که می تواند به صورت یک جمله یا یک عبارت و با هدف جذب مشتری به کار گرفته شود. امروزه شعار را می توان مانند علامت تجاری به ثبت رسانید.
تقویت جایگاه برند و توسعه نقاط تمایز مطلوب در میان مشتری های هدف از جمله مهم ترین نقش شعارها در بازاریابی هستند.
شعارهای " هنر نزد ایرانیان است " یا شعارهایی مانند زندگی " نیازمند Visa است " یا " Citi هرگز به خواب نمی رود " نمونه هایی ازنقش تاثیرگذار و قدرتمند برند در معرفی خدمات و کالا هستند .
7- اعداد ، حروف و حروف اختصاری
الف – اعداد
امروزه بسیاری از اعداد برای مردم کشورهای مختلف، در چهارچوب ملی و گاه بین المللی ، یادآور یک کالاو خدمات است. علائم شماره 206 برای یک اتومبیل شماره های 19 و 5 برای عطر شانل ، شماره 330 c برای نوعی هواپیمای باربری آمریکایی ... نمونه هایی از هزاران شماره هایی است که برای تمایز کالاهای مختلف به کار رفته اند، استفاده از اعداد ، اغلب به عنوان علامت تجاری و در زمینه صنعتی بویژه برای تولید کالا و اجناس به صورت سری، بسیار رایج است.
در این راستا می توان از ساخت دستگاه های صوتی، و وسایل الکترونیک خانگی ، اتومبیل و وسایل رایانه ای با استفاده از ارقام به مثابه علامت تجاری یاد نمود.
استفاده از ارقام، از دیدگاه بازاریابی علاوه بر اینکه بسیار کوتاه هستند ، بر عکس کلمات ، جملات شعار و عبارات ، در تمام دنیا برداشت مشابهی از آن ها وجود دارد ، اما اشکال عمده آن ها در این است که ارقام پایین تر از ده هزار اغلب ثبت شده است ، به عبارت دیگر این علائم ، بویژه برای برخی کالاها به علت ثبت قبلی به سختی " در دسترس" قرار دارند.
ب- حروف
حروف نیز دارای همان مزایا و معایب ارقام است ، با این تفاوت که اگر ارقام جهانی هستند و در همه کشورها درک مشابهی از آن ها وجود دارد ، برخی از حروف فرانسوی در کشورهای آسیایی، عرب و حتی اروپای شرقی یعنی در کشورهایی که از الفبای سیریلیک استفاده می کنند، شناخته شده نیستند.
از میان حروف بسیار شناخته شده می توان از حرف Z برای نشان دادن لباس های کودکانه ، K با K برای ساخت در و پنجره و pi برای عطر یاد نمود.
ج- حروف اختصاری
ده ها سال است که برای نشان دادن نام طولانی یک سازمان ، تجارتخانه ، موسسه تولیدی یا خدماتی، حروف اول کلمات ترکیب شده نام آن سازمان را در کنار هم قرار می دهند و به اصطلاح حرف اختصاصی " سیگل " به وجود می آورند. از میان معروف ترین گروه حروف می توان از آی. بی . ام یاد نمود. امروزه در سراسر دنیا از مجموعه حروف استفاده وسیع می شود، حتی در زمینه های غیرتجاری، حروف SVP در فرانسه علامتی است برای نشان دادن بخش خدمات.
اما گاه نیز گروه حروف، ربطی به حرف اول کلمات ترکیب کننده نام موسسه یا محصول ندارد ، مثلاَ علامت معروف Lu مربوط به نوعی بیسکویت است که در واقع حرف اول نام دو بنیان گذار موسسه با نام های آقای " لوفور" و دوشیزه " یوتیل" است و یا علامت p.H برای کفش ورزشی حروف اول نام و نام خانوادگی موسس آن " پاریس هیلتون " است. نکته حائز اهمیت این است که در کشور مزبور بعد از ثبت ، اولین سیگل ، اگر کسی گروه حروف مشابهی را جهت ثبت ارائه کند، نظام حقوقی این کشور این همزیستی را نمی پذیرد، حتی اگر مجموعه کلماتی که حروف اول آن ها برگزیده شده است، مفهومی متفاوت داشته باشد، برای مثال علامت تجاری یا همان سیگل آی. بی . ام برای عرضه محصولات و خدمات رایانه ای نمی تواند با علامت تجاری معروف شرکت آی. بی . ام همزیستی داشته باشد.
8- علائم تصویری
علائم تصویری ، همان طور که از نام آن پیداست، نشانه های غیرنوشتاری هستند، اما اغلب به همراه علائم نوشتاری به کار می روند. این علائم را می توان به پنج دسته اصلی تقسیم نمود :
علائم صرفاَ تصویری – علائم تصویری همراه با طراحی و نامگذاری – اشکال، لفافه ها و ظروف – ترکیب رنگ ها
9- علائم مرکب
علائم مرکب ( درهم آمیخته ) آن هایی هستند که مرکب از عناصر متنوع همچون یک اسم تجاری، یک عدد یا یک چند رنگ ، یک واژه خارجی همراه با یک علامت تصویری. از این علائم می توان به طور جداگانه و مستقل از ترکیب کلی حمایت کرد.
10- علائم صوتی
پذیرش علائم صوتی برای ثبت ، بر اساس قانون 4 ژانویه 1991 انگلیس، صورت می گیرد ، پیش از این و تحت قانون 31 دسامبر 1964 علائم صوتی برای ثبت مورد قبول انستیتوی ملی مالکیت صنعتی قرار نمی گرفت و دادگاه ها نیز روی این نظر تاکید می نمودند. قانون یاد شده به صورت آشکار و روشن امکان ثبت علائم آهنگین را مورد تایید قرار داد و برخی نیز از این فرصت استفاده نموده، برای ثبت علائم صوتی تحت دو شکل متفاوت اسپکتروگرام و خطوط حامل نت اقدام نمودند.
امروزه در بسیاری از کشورها هنوز علائم آهنگین مورد پذیرش قانون قرار ندارد و قابل ثبت نیست.
علائم صوتی مشکلات اولیه برای ثبت را پشت سر گذاشته اند و با دو روش متفاوت به ثبت می رسند. معرفی علامت با استفاده از یک نت موسیقی، رونویسی اصوات از طریق معرفی آن ها به وسیله یک اسپکتروگرام.
11- علائم بویایی
در گذشته نه چندان دور پیام های تبلیغاتی تنها بر دو حس بینایی و شنوایی اثر می گذاشتند و بقیه حواس پنجگانه مورد توجه نبودند. در سال های اخیر طراحان ، نوگرایان و متفکران خلاق به فکر بهره گیری از حس بویایی افتادند، اما مشکل این است که علائم مربوط به بو را نمی توان در مقطع کنونی، روی کاغذ یا اسناد رایانه ای منعکس کرد.
امروزه ، بطور نظری ، علائم بویایی مورد پذیرش بعضی از کشورهای صنعتی قرار گرفته است و تنها یک علامت مربوط به حس بویایی با " بوی چمن تازه زده شده " برای توپ تنیس به ثبت رسیده است.
برای ثبت اینگونه علائم دو روش پیشنهاد شده است : تجزیه کروماتوگرافیک ، ارائه گرافیک یک بو با استفاده از یک ماتریس رنگ شده.
تا به امروز اکثر کشورها ثبت این علائم را با استفاده از دو روش یاد شده نپذیرفته اند ، اما یک شرکت هندی در سال 1996 تلاش نمود یک علامت مبنی بر بوی " چمن تازه کوتاه شده " را برای معرفی توپ تنیس در دفتر هماهنگ کننده بازار داخلی اتحادیه اروپا به ثبت برساند، این تقاضا در مرحله اول رد شد، اما در مرحله بعد در سال 1999 به دلیل اینکه چمن تازه کوتاه شده، دارای بویی است که همه مردم به تجربه در ذهن دارند و در نتیجه ویژگی تمایز بخشنده نسبت به بوهای دیگر می باشد، مورد پذیرش دفتر هماهنگ کننده بازار داخلی اتحادیه قرار گرفت و به طور قطعی به ثبت رسید.
اما لازم به ذکر است که این اقدام اتحادیه اروپا یک عمل استثنایی نیست ، چرا که همین علامت قبلاَ در کشورهای بنولوکس و انگلیس به ثبت رسیده بودند. انگلیسی ها در این زمینه تا حدودی جلوتر از رقبا هستند ، چرا که پیش از این به ثبت بوی ماء الشعیر برای یک کالا ( نیزه ) و بوی شکلات برای لاستیک اتومبیل اقدام کرده بودند و در آمریکا نیز بوی گل ها برای برخی گونه های پنبه قلابدوزی به ثبت رسیده بود.
البته دو روش یاد شده برای ثبت علائم بودار هنوز مطمئن نیستند و انسان نیز هنوز به دستگاهی مجهز نیست که به وسیله آن بتواند تفاوت اندک بوها را تشخیص دهد. به علاوه ثبت برخی از بوها شاید غیرممکن باشد، مثلاَ آیا ثبت بوی گل مریم برای یک عطر از یک موسسه، دیگر شرکت ها را از تولید عطری با بوی گل مریم محروم نمی سازد ؟
در کشور ما ، وفق بند الف و ب ماده 30 قانون جدید ثبت علائم مصوب 1386 ، تنها ثبت علائمی پذیرفته است که قابل روئت باشد . بنابراین، ثبت سایرعلائم تجاری مانند علائم صوتی، بوها یا طعم های مختلف و هر گونه علائم غیر قابل روئت پذیرفته نیست.
12- مشخصات جغرافیایی، نشانه محل و نام های مبدا
علامت " مشخصات جغرافیایی " برای محصولاتی استفاده می شود که ریشه جغرافیایی مشخص و کیفیت و شهرتی دارند که وابسته به آن محل است. کیفیت محصولات کشاورزی، عمدتاَ متاثر از محل تولید آن ها است. نشانه جغرافیایی را می توان برای مجموعه ای از محصولات کشاورزی به کار گرفت، برای نمونه واژه " توسکان " برای روغن زیتون که در فضای خاص از کشور ایتالیا تولید شده و همین طور واژه روک فور برای پنیر تولید شده در فرانسه که هم در این کشور، هم در سطح اتحادیه اروپا و هم در ایالات متحده آمریکا به ثبت رسیده، دارای نام جغرافیایی است.
نشانه جغرافیایی عمدتاَ برای محصولات کشاورزی به کار می رود، اما همیشه این طور نیست. این گونه نشانه ها ممکن است برای نشان دادن کیفیت یک محصول ساخته شده توسط عوامل انسانی مقیم محل ساخت کالا باشد، مانند برخی از فنون ساخت و سنن محلی. مکان جغرافیایی ممکن است یک دهستان باشد، چون لیقوان ، ممکن است یک شهر باشد، چون کاشان یا یک منطقه یا یک کشور، برای مثال نام سوئیس برای بسیاری از کشورها یک نشانه جغرافیایی برای محصولاتی است که در این کشور ساخته شده بویژه برای ساعت.
علائم غیرقابل ثبت
علائمی که ثبت آن ها ممکن نیست، دو گروه می باشند. برخی از آن ها به دلیل فقدان " صفت مشخصه " و " وجه تمایز " و گروهی به جهت مغایرت با " حفظ منافع عمومی " شرایط لازم را برای ثبت شدن ندارند. این موارد عبارتند از:
1- غیرقابل ثبت به دلیل فقدان ویژگی تمایز بخش
2- واژه های عمومی یا غیراختصاصی
3- غیرقابل ثبت به دلیل حفظ منافع عمومی
4- علائم تجاری مخالف با نظم عمومی و یا اخلاق حسنه
5- غیرقابل ثبت بودن علائم رسمی کشورها ، موسسات عمومی و سازمان های بین المللی
در صورت نیاز به هرگونه مشاوره می توانید با ما تماس حاصل فرمایید.
ثبت شرکت فکر برتر ، با بهره گیری از متخصصان مجرب و توانمند آماده ارائه ی خدمات به شما متقاضیان عزیز می باشد.