با وجود اهمیت شرکتهای تعاونی کارگری، شرکت های تعاونی کارگری، نه در قانون بخش تعاونی و نه در قانون شرکت های تعاونی، تعریف مشخص و معینی ندارند و فقط تبصره 10 ماده 18 قانون شرکت های تعاونی مقرر می دارد :
هر یک از شرکتهای تعاونی در رشته های مصرف یا کار و پیشه که با عضویت کارگران و سایر کارکنان صنایع و خدمات و حُرف تشکیل شود و حداقل سه چهارم اعضای شرکت نزد سازمان بیمه های اجتماعی بیمه باشند شرکت تعاونی خوانده می شوند.
* بنابراین، وجه تمایز میان شرکت های تعاونی کارگری و شرکتهای غیر کارگری در عضویت سه چهارم افرادی است که اصطلاحاً به آنها کارگر گفته می شود.
• کارگر کیست؟
مطابق ماده 2 قانون کار مصوب سال 1368، کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی_اعم از مزد، حقوق، سهم سود، و سایر مزایا_ به درخواست کارفرما کار می کند. برداشت عرفی جامعه نیز از مفهوم کارگر تقریباً همین است که در ماده 2 قانون مزبور تعریف شده است؛ یعنی کسانی که به هر عنوان به دستور کارفرما در مقابل حقوق یا مزد کار می کنند و نیروی کار یا فکر و یا خلاقیت را دراختیار کارفرما می گذارند. کارگرانی که بدین ترتیب مشغول فعالیت اند و نیروی کار خود را در مقابل دریافت مزد و حقوق در اختیار کارفرمایان قرار می دهند، طبق بند الف ماده 2 قانون تأمین اجتماعی، مشمول قانون تأمین اجتماعی می شوند و کارفرمایان مکلف اند این گونه کارگران را بیمه کنند و حق بیمه تأمین اجتماعی آن ها را طبق مقررات بپردازند.
• انواع شرکت های تعاونی کارگری
شرکت های تعاونی کارگری، بنابروضعیت فوق، استحقاق داشتن انواع شرکت های تولیدی و توزیعی و خدماتی را به شرح ذیل دارند :
1- شرکت تعاونی مصرف کارگران
2- شرکت تعاونی مسکن کارگران
3- شرکت تعاونی اعتبار کارگران
4- شرکت تعاونی آموزشگاه های کارگران
5- شرکت تعاونی صنایع کوچک کارگران
6- شرکت تعاونی حرفه و صنایع دستی کارگران
7- شرکت تعاونی تهیه و توزیع کارگران
8- شرکت تعاونی مشاغل آزاد کارگران
9- شرکت تعاونی صیادان کارگران.
در شرکت تعاونی مصرف و مسکن و اعتبار، مسئله و مشکل خاصی برای تشکیل و تأسیس شرکت های تعاونی کارگری نمی توان در نظر گرفت. کارگرانی که به طریق فوق در یک مجتمع کارگری یا یک کارخانه یا برای یک شرکت اعم از دولتی و غیر دولتی یا وزارتخانه و اداره دولتی کار می کنند، برای کم کردن هزینه های زندگی، اخذ وام و تلاش برای داشتن یک مسکن جداگانه می توانند نسبت به تشکیل شرکت تعاونی کارگری اقدام کنند و دولت نیز برای تأسیس اینگونه شرکت ها بالاتربن تسهیلات را فراهم آورد و بیشترین امکانات را نیز در اختیار این قشرعظیم زحمت کش شریف جامعه قرار دهد. اما، از طرف دیگر، تشکیل شرکت هایی مانند شرکت های کار، حرفه و صنایع دستی، صنایع کوچک و تهیه و توزیع و مشاغل آزاد و صیادان، که واقف به تهیه جواز و وسایل کار و تأمین سرمایه و استخدام متخصص و غیره است کار آسانی به نظر نمی رسد. برای رفع این معضل، قانونگذار تشکیل شرکت های تعاونی کارگری را با تجمع حداقل سه چهارم کارگر و یک چهارم غیر کارگر به رسمیت شناخته است. بنابراین، در شرکت های تعاونی کارگری، کارگران در صورت اقتضاء و برای پیشبرد اهداف خود و در مقابله با مشکلات فوق می توانند از وجود افراد متخصص و سرمایه گذار و دارای مجوزهای قانونی در صنعت و تجارت و خدمات و معدن استفاده کنند و از مزایای شرکت های تعاونی برخوردار شوند.
• مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت تعاونی به شرح ذیل است :
1. مجوزاداره تعاون جهت ثبت شرکت تعاونی
2. درخواست کتبی ثبت شرکت تعاونی
3. موافقت نامه تشکیل شرکت
4. اساسنامه مصوب مجمع عمومی
5. مدارک دعوت تشکیل اولین جلسه مجمع عمومی عادی
6. رسید پرداخت مقدار لازم التأدیه ی سرمایه
7. صورتجلسه تشکیل مجمع مؤسس و اولین مجمع عمومی عادی و اسامی اعضاء و هیأت مدیره منتخب و بازرسان و مدیر عامل شرکت
• شرایط عضویت در شرکت های تعاونی کارگری:
1- پرداخت جنسی و یا نقدی حداقل بهای اسمی یک سهم
2- حداقل سه چهارم از اعضای شرکت های تعاونی باید کارگر باشند و از نظر قانونگذار زمانی عضو شرکت های تعاونی شناخته می شود که مطابق مقررات، نزد سازمان تأمین اجتماعی بیمه شده باشد ( یعنی از طرف کارفرمایان نسبت به پرداخت حق بیمه او اقدام شده باشد یا شخصاً خود را نزد آن سازمان بیمه کرده باشد).