شرکت های تعاونی در یک تقسیم بندی کلی بر اساس نوع فعالیت به دو دسته تقسیم می شوند : 1) تعاونی های تولید ؛ 2) تعاونی های توزیع .

• اول- تعاونی های تولید
تعاونی های تولید ، شامل تعاونی هایی است که در امور مربوط به کشاورزی ، دامداری، دامپروری ، پرورش و صید ماهی ، شیلات ، صنعت ، معدن ، عمران شهری و روستایی و عشایری و نظایر این ها فعالیت می نمایند. تعاونی های تولید در کلیه اولویت ها و حمایت های مربوط به تعاونی ها حق تقدم دارند. در تعاونی های تولید ، عضو باید در تعاونی به کار اشتغال داشته باشد.
• دوم- تعاونی های توزیع
تعاونی های توزیع ، عبارتند از تعاونی هایی که نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان عضو خود را در چهارچوب مصالح عمومی و به منظور کاهش هزینه ها و قیمت ها تامین می نمایند.
تعاونی های توزیع مربوط به تامین کالا و سایر نیازمندی های روستاییان و عشایر و کارگران و کارمندان از نظر گرفتن سهمیه کالا و حمایت های دولتی و بانکی و سایر حمایت های مربوط به امور تهیه و توزیع اولویت دارند. در تعاونی های توزیع ، احتیاجی نیست که عضو در تعاونی به کار اشتغال داشته باشد.
غیر از این دو نوع تعاونی، در تبصره 2 ماده 8 قانون فوق الذکر، به تعاونی های چند منظوره نیز اشاره شده است و به نظر می رسد که منظور قانون گذار تعاونی هایی است که ترکیبی از تولید و توزیع دارند مثلاَ شرکت تعاونی که با هدف عمران روستایی خاص و تهیه آذوقه برای ساکنین همان روستا ایجاد شده است. در چنین شرکتی که عضویت آن برای همه ساکنین روستا آزاد است، داشتن عضو غیرشاغل مجاز است اما هیئت مدیره و مدیرعامل باید از میان اعضای شاغل انتخاب شوند.
• ارکان شرکت تعاونی تولید
شرکت تعاونی برای اداره امور خود، دارای ارکان ذیل می باشد :
الف- مجامع عمومی صاحبان سهام
ب- هیئت مدیره
ج- بازرس
• عضویت در شرکت های تعاونی تولید و توزیع
عضویت در شرکت های تعاونی مخصوص اشخاص حقیقی است و اعضاء باید حائز شرایط ذیل باشند :
1- تابعیت جمهوری اسلامی ایران
2- عدم ممنوعیت قانونی، حجر و ورشکستگی به تقصیر
3- عدم سابقه ارتشاء ، اختلاس و کلاهبرداری
4- درخواست کتبی عضویت و تعهد رعایت مقررات تعاونی
5- عدم عضویت در تعاونی مشابه
ضمناَ اعضاء در کلیه امور تعاونی طبق اساسنامه حق نظارت دارند.
• صاحبان امضای مجاز در شرکت های تعاونی
در تعاونی ها : صاحبان امضای مجاز حتماَ باید :
الف) هم مدیرعامل و هم یک یا دو نفر از اعضای هیات مدیره باشند.
ب) صاحبان امضای مجاز باید بالاتفاق اسناد تعهد آور و قراردادهای شرکت را امضا کنند و امضای یکی از آن ها به تنهایی کارساز نیست.

• ثبت شرکت های تعاونی تولید و توزیع

مرجع ثبت تعاونی ها در تهران " اداره کل ثبت شرکت ها " و در شهرستان ها " اداره ثبت " واقع در مرکز اصلی تعاونی است. شرکت تعاونی یا در قالب شرکت های سهامی یا مطابق مقررات اساسنامه مصوب تشکیل می گردد.
در ماده 193 قانون تجارت آمده است : " شرکت تعاونی اعم از تولید یا مصرف ممکن است مطابق اصول شرکت سهامی یا بر طبق مقررات مخصوص که با تراضی شرکاء ترتیب داده شده باشد تشکیل شود" . بنابراین، شرکت تعاونی از حیث شکلی می تواند به صورت شرکت سهامی تشکیل گردد در این صورت باید مقررات شرکت سهامی تا جایی که ماهیت شرکت تعاونی ایجاب می نماید ؛ رعایت شود.
به طور کلی هر تعاونی وقتی ثبت و تشکیل می شود که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه و در صورتی که به صورت نقدی و جنسی باشد تقویم و تسلیم شده باشد.
تعداد اعضای مجمع عمومی هفت نفر می باشند که سه نفر به عنوان هیات موسس و یک نفر نماینده در اداره کل تعاون می باشد. هیئت موسس می بایست نسبت به تهیه اساسنامه ، دعوت از افراد واجد شرایط و تشکیل دادن اولین مجمع عمومی عادی برای بررسی و تصویب اساسنامه و انتخاب اولین هیئت مدیره و اولین بازرس یا بازرسان شرکت اقدام نماید.
سپس این هیات ، پس از طی مراحل فوق باید اساسنامه را با یک طرحی به عنوان طرح توجیهی یا طرح پیشنهادی تهیه کند که مشتمل بر لزوم تاسیس شرکت تعاونی باشد. چنانچه وزارت تعاون ، موافقت خود را با تشکیل تعاونی اعلام نماید مراحل بعدی صورت می گیرد.
پس از پذیرفته شدن درخواست موافقتنامه تشکیل تعاونی، لازم است اقدامات ذیل صورت گیرد :
- اخذ مجوز فعالیت شرکت تعاونی
- تدوین اساسنامه به جهت تصویب اعضاء
- افتتاح حساب بانکی
- دعوت از افراد واجد الشرایط مندرج در اساسنامه
- تطبیق شرایط داوطلبان با اساسنامه
- دعوت از کارشناسان رسمی دادگستری برای ارزیابی آورده های غیرنقدی
- انتشار آگهی دعوت اولین مجمع عمومی عادی
- قبول درخواست داوطلبان نامزدی عضویت در هیئت مدیره و سمت بازرس
- ارسال یک نسخه از آگهی دعوت به وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی
- درخواست عضو ناظر برای حضور در جلسه اولین مجمع عمومی عادی
- تهیه و تنظیم فرم های درخواست عضویت و تعهد به رعایت قوانین و مقررات مربوطه و اساسنامه
- تهیه اوراق خرید سهام
جهت ثبت شرکت ها و اتحادیه های تعاونی ، ارائه مدارک زیر در 4 نسخه به اداره مربوطه الزامی است.
1- صورتجلسه تشکیل مجمع موسس و اولین مجمع عمومی و اسامی اعضا و هیات مدیره منتخب و بازرسان
2- اساسنامه مصوب مجمع عمومی
3- درخواست کتبی ثبت
4- طرح پیشنهادی و ارائه مجوز وزارت تعاون
5- رسید پرداخت مقدار لازم التادیه سرمایه
6- مدارک دعوت به عضویت افراد واجد شرایط
اداره مربوطه موظف است پس از دریافت اسناد و مدارک لازم ، نسبت به ثبت تعاونی ها اقدام نماید. ثبت تعاونی به وسیله درج آگهی در روزنامه رسمی به اطلاع عموم می رسد. عندالاقتضاء می توان علاوه بر روزنامه رسمی در یکی از روزنامه های محلی یا با الصاق آگهی در معابر عمومی مرکز تعاونی نیز ثبت آن را اعلام کرد.
شایان ذکر است، هیئت مدیره تعاونی پس از ثبت باید از وزارت تعاون برای آن پروانه تاسیس بگیرد و پس از اخذ پروانه تاسیس است که شرکت تعاونی می تواند به فعالیت بپردازد.
شرکت ها و اتحادیه های تعاونی، از پرداخت حق الثبت و نصف تعرفه آگهی ثبت در روزنامه رسمی معاف اند.
از همراهیتان سپاسگزاریم.
جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید با کارشناسان مجرب فکر برتر تماس حاصل فرمایید و یا به مقالات ذیل مراجعه نمایید :
- تعاونی ها با چه اهدافی ایجاد می شوند ؟
- انواع و اهداف شرکت های تعاونی
- طریق فعالیت در شرکت تعاونی
- مزایای ثبت و ایجاد شرکت تعاونی