امروزه یکی از بحث های رایج در مورد شرکت های تجاری، موضوع تجزیه شرکت در کنار موضوعاتی مانند ادغام و تبدیل می باشد که در لایحه جدید تجارت نیز مواد قابل توجهی به بحث ادغام و تجزیه اختصاص داده شده است.
ادغام ، اقدامی است که بر اساس آن چند شرکت ضمن محو شخصیت حقوقی خود ، شخصیت واحد و جدیدی تشکیل می دهند یا در شخصیت حقوقی دیگری جذب می شوند. در حالی که ، تجزیه فرآیند معکوس ادغام است. از این رو در برخی قوانین خارجی از آن به ادغام معکوس نیز تعبیر می گردد. حال سوالی که مطرح می شود این است که آیا می توان پس از تشکیل و ثبت شرکت تجاری، نسبت به تجزیه شرکت اقدام نمود ؟ برای روشن شدن مطلب، در این مقاله ضمن بررسی مفهوم تجزیه ، به قواعد تجزیه شرکت ها پس از تشکیل و ثبت شرکت اشاره می شود .

مفهوم تجزیه

تجزیه در لغت به معنای جدا کردن ، قسمت کردن و جزء جزء کردن به کار رفته است و در اصطلاح حقوقی بر حسب مورد در معانی مختلف به کار برده شده است. در شرکت های تجاری تجزیه در واقع در مقابل ادغام به کار می رود. منظور از تجزیه شرکت تجاری این است که یک شریک تجاری به دو یا چند شرکت تجاری دیگر تقسیم شود به طوری که بعد از تجزیه هر کدام دارای شخصیت حقوقی مستقلی می باشند.
با توجه به مفهوم فوق رابطه تجزیه با ادغام نیز روشن می شود که نه تنها تجزیه از مصادیق و اشکال ادغام نمی باشد بلکه این دو ، ماهیت کاملاَ متفاوتی از یکدیگر دارند. به طوری که ادغام ، چند شرکت موجود با هم ترکیب یافته و به یک شرکت جدید یا قبلاَ موجود منتهی می شوند در حالی که در تجزیه بر عکس ادغام ، یک شرکت موجود با حفظ شخصیت حقوقی خود به یک یا چند شرکت دیگر تجزیه شده یا با تجزیه به چند شرکت دیگر خود شرکت از بین می رود. به تعبیر دیگر نتیجه ادغام ، از کثرت به وحدت رفتن است ولی تجزیه از وحدت به سوی کثرت رفتن است.
همچنین می توان اشاره کرد که ادغام حرکتی در جهت طبیعت شرکت های تجاری است زیرا این شرکت ها به طور طبیعی در جهت افزایش قدرت ، سرمایه و دارایی خود گام برمی دارند تا بتوانند روز به روز فعالیت های خود را افزایش دهند ولی تجزیه گامی در جهت خلاف طبیعت شرکت های تجاری است زیرا تجزیه برخلاف ادغام ، منجر به تضعیف شرکت با توجه به تقسیم دارایی و سرمایه آن می شود و بر همین اساس در اغلب موارد زمانی تحقق می یابد که بین سهامداران اختلاف وجود داشته باشد. البته در مواردی نیز که شرکت نیاز به فعالیت های تخصصی تری دارد نیاز به تجزیه مطرح می شود.
در نتیجه ، یک شرکت های تجاری می تواند از طریق تجزیه ، به چند شرکت تجاری بدل شود. در واقع، تجزیه حاصل انفکاک و نقسیم دارایی یک شرکت میان دو یا چند شرکت قبلاَ موجود یا جدید التاسیس است که در فرض اخیر، گفته می شود شرکتی از شرکت قدیم جدا شده است. برای مثال اگر سرمایه شرکت ( الف ) بین دو شرکت ( ب ) و ( ج ) تقسیم شود، با ایجاد شرکت های ( ب ) و ( ج ) ، شرکت ( الف ) از بین می رود.
با توجه به آنچه در مفهوم تجزیه بیان گردید، شرکت های تجاری پس از تجزیه به دو نوع کلی و جزئی تقسیم می شود . تجزیه کلی و تجزیه جزئی
منظور از تجزیه کلی این است که یک شرکت تجاری پس از تشکیل و ثبت ، همه دارایی و سرمایه و دیون خود را به حداقل دو یا چند شرکت جدید واگذار نماید. در تجزیه کلی، شرکت تجزیه شده شخصیت حقوقی خود را از دست داده و منحل می شود.
تجزیه جزئی آن است که یک شرکت تجاری پس از تاسیس ، قسمتی از دارایی، سرمایه و دیون خود را به یک یا چند شرکت جدید واگذار نماید. در تجزیه جزئی، برخلاف تجزیه کلی، شخصیت حقوقی شرکت تجزیه شده باقی می ماند و همچنان به فعالیت های خود ادامه می دهد.

شرایط تجزیه در شرکت های تجاری

از مقررات قانونی مقرر در مورد ادغام می توان در مورد تجزیه نیز استفاده کرد. بدین ترتیب که :
در شرکت های سهامی و تعاونی که دارای مجامع عمومی می باشند ، تصمیم گیری در مورد تجزیه از اختیارات مجمع عمومی فوق العاده شرکت با حد نصاب های مقرر در قانون می باشد که برای این منظور مدیران شرکت باید طرح توجیهی و دلایل خود را به مجمع مزبور ارائه نمایند. البته اگر تجزیه شرکت منجر به ایجاد شرکتی جدید گردد که مسئولیت شرکا در آن تضامنی یا حتی نسبی باشد، تصمیمات راجع به تجزیه باید با رضایت همه سهامداران انجام گیرد.
در شرکت های تضامنی چنانچه تجزیه کلی باشد باید با موافقت همه شرکا انجام پذیرد. زیرا چنانچه اشاره شد، تجزیه کلی منجر به انحلال شرکت تجزیه شده می شود که تصمیم راجع به انحلال در شرکت های تضامنی با تراضی تمام شرکا امکان پذیر می باشد. اما در مورد تجزیه جزئی باید بین دو مورد قائل به تفکیک شد. اگر شرکت تضامنی با حفظ شخصیت حقوقی خود، به یک یا چند شرکت تضامنی دیگر تجزیه شود در این صورت نیز باید با رضایت تمام شرکا انجام گیرد ولی اگر به شرکت سرمایه تجزیه شود با موافقت اکثریت شرکا امکان پذیر است.
در مورد بقیه شرکت های تجاری نیز می توان همانند ادغام عمل کرد.

تجزیه شرکت های تجاری در لایحه جدید تجارت

در لایحه جدید تجارت، با اختصاص مواد متعددی از لایحه به موضوع تجزیه و ادغام ( مواد 590 تا 616 ) سعی شده است خلاء قانونی حاضر رفع و همگام با حقوق تجارت کشورهای دیگر، در مورد انواع تجزیه ، آثار و احکام آن پیش بینی های لازم صورت گیرد که علاقمندان می توانند برای آشنایی به مواد فوق مراجعه نمایند.
از همراهیتان سپاسگزاریم. در صورت نیاز به مشاوره تخصصی با ما تماس حاصل فرمایید.
مقالات مرتبط :
- ادغام و تجزیه شرکت ها
- تجزیه و بلوک سهام در شرکت سهامی