یکی دیگر از شرکت های تجاری، شرکت تعاونی است. شرکت تعاونی، شرکتی است که برای مدت نامحدود و به منظور رفع احتیاجات مشترک شرکاء و بهبود وضع مادی و اجتماعی آنان تشکیل می شود.

موضوع شرکت تعاونی ممکن است یک یا چند منظوره باشد و بر همین اساس، می توان شرکت تعاونی را به انواع ذیل تقسیم نمود :

الف) شرکت تعاونی تولید اعم از محصولات صنعتی ، کشاورزی ، دامداری و پرورش طیور

ب- شرکت تعاونی فروش محصولات

ج- شرکت تعاونی مصرف لوازم مورد نیاز زندگی شرکاء

د- شرکت تعاونی ساختمان یا مسکن

ه- شرکت تعاونی بیمه محصولات و حیوانات

و- شرکت تعاونی وام و اعتبار

شرکت تعاونی صنوف

شرکت تعاونی وام و اعتبار

ز- شرکت تعاونی نمایندگی کارخانه ها و موسسات تولیدات صنعتی و کشاورزی

با این حال قانون تجارت ایران، از بین شرکت های تعاونی تنها به شرح دو نوع تولید و مصرف پرداخته است.

ما در این مقاله قصد داریم تا به بررسی ثبت شایع ترین نوع تعاونی ( شرکت تعاونی مصرف) بپردازیم. لازم به ذکر است، خوانندگان محترم، جهت کسب اطلاعات تکمیلی در این رابطه می توانند مقالات ذیل را نیز مطالعه نمایند :

- راهنمای گام به گام تشکیل و ثبت شرکت تعاونی

- مجوز ثبت شرکت تعاونی

- اخذ پروانه تاسیس در تعاونی ها

شرکت تعاونی مصرف :

تعاونی های مصرفی عبارتند از تعاونی هایی که نیاز مشاغل تولیدی یا مصرف کنندگان عضو خود را برابر مقررات و به منظور کاهش هزینه ها و قیمت ها تامین می نمایند. این شرکت ها، برای مقاصد ذیل تشکیل می شوند :

1) فروش اجناس لازمه برای مصارف زندگانی اعم از اینکه اجناس مزبور را شرکاء ایجاد کرده یا خریده باشند.

2) تقسیم نفع و ضرر بین شرکاء به نسبت خرید هر یک از آن ها .

در ماده 79 قانون شرکت های تعاونی 1350 نیز مقرر شده است شرکت تعاونی مصرف کنندگان برای تهیه انواع کالاهای مصرفی به منظور تامین نیازمندی های اعضاء و خانواده های آنان همچنین برای انجام تمام یا قسمتی از خدمات زیر و امثال آن تشکیل می شود :

1) تهیه آب مشروب

2) تامین وسایل توزیع گاز

3) تامین وسایل توزیع برق .

4) خدمات بهداشتی و درمانی

5) تدارک وسایل حمل و نقل

6) ایجاد باشگاه و رستوران ها

7) تاسیس انواع آموزشگاه ها

• ارکان تعاونی مصرف

شرکت تعاونی، مانند شرکت تجاری، دارای شخصیت حقوقی است و دارایی آن مجزا و مستقل از اعضا می باشد. شرکت های تعاونی / تجاری تولید و مصرف ، برای اداره امور خود ، دارای ارکان ذیل می باشد :

الف) مجامع عمومی صاحبان سهام

ب) هیئت مدیره

ج) بازرس

• اساسنامه تعاونی مصرف

شرکت های تعاونی باید دارای اساسنامه باشد. اساسنامه شرکت های تعاونی ، باید حاوی مفاد ذیل باشد :

1) نام شرکت تعاونی با قید کلمه تعاونی

2) هدف شرکت تعاونی

3) موضوع شرکت تعاونی

4) نوع تعاونی که تعاونی تولید است یا تعاونی توزیع ( مصرف )

5) حوزه عملیات تعاونی

6) مدت اعتبار شرکت تعاونی

7) مرکز اصلی عملیات و نشانی شرکت تعاونی

8) میزان سرمایه

9) مقررات مربوط به اعضای تعاونی

10) ارکان تعاونی

11) مقررات مالی و مقررات مربوط به کار

12) نحوه انحلال و تصفیه شرکت تعاونی

• شرایط عضویت در تعاونی ها

طبق ماده 9 قانون بخش تعاون ، شرایط عضویت در تعاونی ها به قرار ذیل است :

1) تابعیت جمهوری اسلامی ایران

2) عدم ممنوعیت قانونی و حجر و ورشکستگی به تقصیر

3) عدم سابقه ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری

4) درخواست کتبی عضویت و تعهد رعایت مقررات اساسنامه تعاونی

5) عدم عضویت در تعاونی مشابه

تعداد اعضای تعاونی نباید کمتر از 7 نفر باشد.

• ثبت تعاونی ها

برای آنکه شرکتی تعاونی تلقی شود ، باید مطابق مقررات قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران ، تشکیل و به ثبت برسد.

هر تعاونی وقتی ثبت و تشکیل می شود که حداقل یک سوم آن تادیه و در صورتی که به صورت نقدی و جنسی باشد تقویم و تسلیم شده باشد. سرمایه شرکت تعاونی نامحدود است و حداقل و حداکثر خاصی در قانون برای آن تعیین نشده است . در شرکت تعاونی مانند شرکت سهامی ، سرمایه شرکت به قطعات مساوی به نام سهم تقسیم می شود. مسئولیت شرکای این شرکت مانند مسئولین شرکای شرکت با مسئولیت و سهامی است. یعنی فقط به میزان سهامشان مسئول تادیه دیون شرکت اند ، نه بیشتر.

برخلاف سایر شرکت های تجاری، برای تاسیس و ثبت شرکت تعاونی، ابتدا موسسین شرکت باید به اداره تعاون مراجعه نموده و پس از ارائه طرح توجیهی و درخواست تاسیس، در صورت موافقت با تاسیس شرکت ، اداره تعاون ، موافقت نامه تشکیل را صادر و همراه با سایر مدارک لازم جهت ثبت شرکت به اداره ثبت شرکت ها ارسال می نماید. برای تاسیس و ثبت شرکت تعاونی، ارائه مدارک ذیل الزامی است :

1) صورت جلسه تشکیل مجمع موسس و اولین مجمع عمومی و اسامی اعضا و هیئت مدیره منتخب و بازرسان ؛

2) اساسنامه مصوب مجمع عمومی ؛

3) درخواست کتبی ثبت ؛

4) طرح پیشنهادی و ارائه مجوز وزارت تعاون ؛

5) رسید پرداخت مقدار لازم التادیه سرمایه .

6) مدارک مربوط به دعوت در خصوص عضویت افراد واجد شرایط

7) اولین هیئت مدیره منتخب پس از اعلام قبولی با رعایت تشریفات مقرره مکلف به ثبت تعاونی می باشد.

اداره مذکور پس از بررسی مدارک، نسبت به ثبت شرکت تعاونی اقدام و رونوشتی از آگهی ثبت کردن شرکت و اساسنامه ای که به تایید اداره ذکر شده رسیده است را به اداره تعاون ارسال می نماید .

هیئت مدیره شرکت تعاونی پس از ثبت باید از اداره تعاون برای آن پروانه تاسیس بگیرد و پس از اخذ پروانه تاسیس می تواند به فعالیت بپردازد.

نکته : هر گونه تغییری که بعداَ در اساسنامه داده می شود باید در روزنامه رسمی آگهی گردد، لیکن انتشار آگهی در روزنامه رسمی برای اعلام تییر هیئت مدیره و بازرسان و مدیرعامل الزامی نیست. شرکت ها و اتحادیه های تعاونی، از پرداخت حق الثبت و نصف تعرفه آگهی ثبت در روزنامه رسمی معاف اند.