حقوق مالکیت فکری که منشاء گرفته از فکر و هنر و ابتکار انسان است از زمان پیدایش انسان همراه او وجود داشته تست ، چرا که فکر قدرت لاینفکی بوده که انسان هیچ وقت از آن خالی نبوده و همیشه به منظور رفع نیازهای خود از آن بهره گرفته است.
حقوق مالکیت فکری در معنی وسیع آن به حقوقی اطلاق می شود که از فعالیت های فکری در زمینه های مختلف صنعتی ، علمی ، ادبی و هنری منشاء گرفته است. در حال حاضر دارایی های فکری به شیوه ای متداول در سطح جهان به دو دسته مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی و تجاری تقسیم می شوند که حمایت از این حقوق هم در تشویق صاحب آن در جلب منافع اقتصادی برای او و هم برای ارتقای اقتصادی کشورها ، استفاده بهتر از فناوری و رواج تجارت آزاد تاثیر فراوان دارد. در قدیم ، حمایت بین المللی از این نوع حقوق به دلیل عدم ارتباط گسترده و آسان میان کشورها بسیار ساده بوده ولی امروزه با خلق شیوه های نوین تبادل اطلاعات ، انتقال پدیده های علمی و فنی بسیار تسهیل گردیده و موجبات آن را جهت حمایت در سطح بین المللی در پی آورده است. از این رو بسیاری از کشورهایی که دارای مزیت نسبی در این خصوص می باشند ، به دنبال راهکارهای بین المللی از قبیل مذاکرات چند جانبه به منظور به دست آوردن ابزار لازم در حمایت هرچه بیشتر از منابع اقتصادی خود می باشند.
موافقت نامه تریپس حاوی جامع ترین و کامل ترین مقررات در خصوص مالکیت فکری محسوب می شود که تا کنون در سطح بین المللی وجود داشته است. از مهم ترین ویژگی های این موافقت نامه به موارد ذیل می توان اشاره کرد :
الف- این موافقت نامه از نظر پوشش انواع مختلف حقوق مالکیت فکری از جامع ترین موافقت نامه های موجود می باشد.
ب- دومین ویژگی این موافقت نامه تعیین " استانداردهای حداقل " حمایتی است. برخی از استانداردها و مقررات ماهوی که در موافقتنامه به آن ها اشاره گردیده به طور مستقیم از کنوانسیون های زیر نظر سازمان جهانی مالکیت فکری برگرفته شده اند.
ج- ویژگی دیگر موافقت نامه جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری این است که بر مساله اجرا تاکید نموده و موارد متعددی را به این موضوع اختصاص داده است.
د- ویژگی دیگر موافقت نامه مربوط به ساز و کار حل اختلافات می باشد. طبق مفاد این موافقت نامه در صورتی که یکی از اعضای سازمان جهانی تجارت ادعا نماید که عضو دیگری تعهدات خود را در خصوص حمایت از حقوق مالکیت فکری نقض کرده است، موضوع به رکن حل و فصل اخنلاف سازمان جهانی تجارت ارجاع داده می شود و در آن جا رای نهایی صادر و عضو محکوم علیه ملزم به اجرای رای می باشد.

• مصادیق حقوق مالکیت فکری

  ماده 2 کنوانسیون تاسیس سازمان جهانی مالکیت معنوی، مصادیق مالکیت فکری را به شرح ذیل احصاء نموده است:
الف) اختراعات در کلیه زمینه ها که ناشی از تلاش های فکری انسان باشد.
ب) علائم تجاری ، علائم خدماتی و نام تجاری و عناوین ( اسامی )
ج ) طرح های صنعتی
د) نشان های جغرافیایی و اسرار تجاری و ...
ه) آثادر ادبی ، هنری و علمی
ن) نمایش های هنرمندان بازیگر ، صدا های ضبط شده و حقوق بنگاه های پخش ( رادیو و تلویزیون )
ی) کشفیات علمی
و) حمایت در مقابل رقابت مکارانه و سایر حقوق ناشی از تلاش های فکری در صنعت ، علم ، ادبیات یا زمینه های هنری
جهت آشنایی بیشتربه شرح تعدادی از این موارد می پردازیم.

• حق اختراع

حق اختراع یک حق قلمرویی و سرزمینی است و هرکشور در چهارچوب و قلمرو سرزمینی خود از اختراعاتی که در آن کشور به ثبت رسیده است حمایت می کند.
در مورد حق اختراع موافقت نامه تریپس متضمن 3 اصل مهم می باشد:
1. پیش بینی حداقل استانداردهای بین المللی
2. پیش بینی اجرای موثر حقوق مالکیت فکری به لحاظ ضمانت اجراهای نقص
3. توافق در رجوع به سیستم حل و فصل اختلافات سازمان جهانی تجارت در موارد اختلافات هر یک از این قواعد ماهوی منوط به رعایت اهداف و اصول موافقت نامه تریپس . در حق اختراع، پیش بینی شده که متقاضیان می توانند دعاوی خود را به مراجع داوری و میانجیگری بین المللی (arbitration and mediation) ارجاع نمایند.
به موجب قوانین ایران، اختراعی قابل ثبت است که حاوی ابتکار جدید و دارای کاربرد صنعتی باشد. ابتکار جدید عبارت است از آنچه که در فن یا صنعت قبلی وجود نداشته و برای دارنده مهارت عادی و در فن مذکور معلوم و آشکار نباشد و از نظر صنعتی ، اختراعی کاربردی محسوب می شود که در رشته ای از صنعت قابل ساخت یا استفاده باشد و مراد از صنعت ، معنای گسترده آن است و شامل مواردی نظیر صنایع دستی ، کشاورزی ، ماهیگیری و خدمات نیز می شود.

• علائم تجاری

انتخاب ثبت و علامت تجاری تابع شرایط خاصی است که در قوانین کشورهای مختلف با توجه به عرف جامعه برای آن پیش بینی شده است. در کشور ما ، وفق بند الف و ب ماده 30 قانون جدید ثبت علائم مصوب 1386 ، تنها ثبت علائمی پذیرفته است که قابل روئت باشد و ثبت علائم تجاری صوتی ، بوها یا طعم های مختلف و هر گونه علائم غیر قابل روئت پذیرفته نیست.
بر اساس ماده ی 32 قانون ثبت اختراعات ،طرح های صنعتی و علائم تجاری در ایران (مصوب 1386 هجری شمسی) علامت در موارد زیر قابل ثبت نیست:
الف) نتواند کالاها یا خدمات یک موسسه را از کالاها و خدمات موسسه ی دیگر متمایز سازد.
ب) خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشد.
ج) مراکز تجاری یا عمومی را به ویژه در مورد مبدا جغرافیایی کالاها یا خدمات یا خصوصیات آن ها گمراه کند.
د) عین یا تقلید نشان نظامی ،پرچم ،یا سایر نشان های مملکتی یا نام یا نام اختصاری یا حروف اول یک نام یا نشان رسمی متعلق به کشور ،سازمان های بین الدولی یا سازمان هایی که تحت کنوانسیون های بین المللی تاسیس شده اند بوده یا موارد مذکور یکی از اجزای آن علامت باشد ،مگر آن که توسط مقام صلاحیتدار کشور مربوط یا سازمان ذی ربط اجازه ی استفاده از آن صادر شود.
ه- عین یا به طرز گمراه کننده ای شبیه یا ترجمه ی یک علامت یا نام تجاری باشد که برای همان کالاها یا خدمات مشابه متعلق به موسسه ی دیگری در ایران معروف است.
و- عین یا شبیه آن قبلا برای خدمات غیر مشابه ثبت و معروف شده باشد مشروط بر آن که عرفاَ میان استفاده از علامت و مالک علاکت معروف ارتباط وجود داشته و ثبت آن به منافع مالک قبلی لطمه وارد سازد.
ز- عین علامتی باشد که قبلاَ به نام مالک دیگری ثبت شده و یا تاریخ تقاضای ثبت آن مقدم یا دارای حق تقدم برای همان کالا و خدمات و یا برای کالا و خدماتی است که به لحاظ ارتباط و شباهت موجب فریب و گمراهی شود.
شایان ذکر است، در برخی قوانین ملی کشورها و همچنین قوانین گمرکی کشور ما راجع به اقدامات موقتی و تدابیر مرزی و گمرکی پیش بینی شده است.

• طرح صنعتی

هر گونه تغییر در شکل ظاهر یا نوع بسته بندی که باعث زیبا شدن محصول تولیدی شما گردد و به جذابیت آن بیفزاید می تواند منجر به ایجاد یک طرح صنعتی گردد. طرح صنعتی دایره وسیعی از محصولات را شامل می شود. از جمله این موارد می توان به محصولات صنعتی ، خانگی ، اداری ، ورزشی ، صنایع دستی ، اسباب بازی ، مبلمان اداری ، لوازم برقی، خودرو و قطعات آن ، ابزارهای فنی و پزشکی و بهداشتی ، اقلام لوکس ، تزئینی ، منسوجات ، فرش و لباس گرفته تا ظروف آشپزخانه و پلاستیکی و حتی بسته بندی طیف وسیعی از محصولات اشاره نمود.  
وفق ماده ی 21 ، طرح صنعتی زمانی قابل ثبت است که جدید و یا اصیل باشد. طرح صنعتی زمانی جدید است که از طریق انتشار به طور محسوس و یا از طریق استفاده به هر نحو دیگر قبل از تاریخ تسلیم اظهارنامه یا بر حسب مورد قبل از حق تقدم اظهارنامه برای ثبت در هیچ نقطه ای از جهان برای عموم افشا نشده باشد.به همین دلیل، طرح صنعتی می بایست وجه تمایز داشته باشد و ابتکاری باشد.

• نشان های جغرافیایی

نشانه جغرافیایی نشانه ای است که بر روی کالاهایی که دارای یک منطقه جغرافیایی خاص بوده و کیفیت و شهرت آن بواسطه آن منطقه جغرافیایی می باشد ، بکار می رود.
با تصویب قانون حمایت از نشانه های جغرافیایی مصوب 1383 و آیین نامه اجرایی آن نشانه های جغرافیایی در ایران پس از طی تشریفات قانونی ثبت سپس حمایت می گردد. با توجه به اینکه کشور ما عضو کنوانسیون پاریس راجع به حمایت از نشان جغرافیایی می باشد می توان این نشانه های جغرافیایی را در سایر کشورهای عضو ثبت و تحت حمایت قرار داد.

• تحوه حمایت از مالکیت فکری

برای حمایت از مالکیت معنوی سه روش وجود دارد .

• شیوه ملی

در این روش مسئولیت حمایت از مالکیت معنوی با تصویب قوانین و مقررات داخلی به سازمان های ملی محول می شود. برای نمونه در کشور انگلیس به قانون علائم تجاری مصوب 1994 و اصلاحات آن و در کشور ما می توان به قانون ثبت علائم تجاری و اختراعات مصوب 1310 و آییین نامه اصلاحی اجرای قانون ثبت علائم تجاری و اختراعات مصوب 1337 و پس از آن قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 و آیین نامه اجرایی آن مصوب 1387 اشاره نمود و مجری این حمایت اداره مالکیت صنعتی و مراجع قضایی، حسب وظایف خود در ابعاد حقوقی و کیفری می باشند.

• شیوه منطقه ای

در این روش موافقت نامه هایی که در یک منطقه معین میان کشورها منعقد گردیده مورد توجه می باشد. که مهم ترین سازمان از این نوع، مجمع عربی حمایت از مالکیت فکری است.

• شیوه بین المللی

در این طریق مقررات موافقتنامه های بین المللی که در این خصوص منعقد گردیده اند مورد توجه قرار می گیرد که از جمله مهم ترین آن ها عبارتند از : کنوانسیون پاریس 1883 و پروتکل مادرید
نحوه حمایت سازمان جهانی مالکیت معنوی از آثار فکری :
سازمان جهانی مالکیت معنوی (wipo) یکی از آژانس های سازمان ملل متحد است که به امر استفاده از مالکیت فکری ( اختراعات ، کپی رایت ، علائم تجاری و طرح های صنعتی و ... ) به عنوان یک ابزار و وسیله برای ایجاد انگیزه ، جهت خلق خلاقیت ها و آفرینش های فکری اختصاص داده شده است.
این نهاد بین المللی از طریق :
-  ارائه خدمات ( منظورخدماتی است که به دست آوردن حمایت ها را در حوزه مختلف مالکیت فکری تسهیل نماید. )
-  ظرفیت سازی برای توسعه ، از طریق استفاده از مکانیزم مالکیت فکری و تقویت رشد اقتصادی
-  پیشنهاد ( قوانین و مدل های حقوقی )
-  توسعه زیر ساخت های شبکه ای و همکاری های تکنیکی
متولی توسعه در بین ملل مختلف می باشد.
اهداف و وظایف سازمان جهانی مالکیت معنوی به شرح ذیل است :
اهداف سازمان :
1. پیشبرد حمایت مالکیت معنوی در سراسر جهان از طریق همکاری در میان کشورها در صورت اقتضا با همکاری هر سازمان بین المللی دیگر.
2. تامین همکاری های اداری میان اتحادیه ها
وظایف سازمان :
سازمان به منظور دستیابی به اهداف فوق از طریق نهادهای مربوط و با حفظ صلاحیت هر یک از اتحادیه ها به شرح ذیل عمل می نماید :
1. ارتقاء توسعه تدابیر پیش بینی شده برای تسهیل حمایت موثر از مالکیت معنوی در سراسر جهان و هماهنگی قوانین ملی در این زمینه ؛
2. انجام وظایف اداری اتحادیه پاریس ، اتحادیه های ویژه ای که در رابطه با این اتحادیه تاسیس شده اند ؛
3. قبول یا شرکت در اجرای هرگونه موافقتنامه بین المللی که به منظور بالا بردن حمایت از مالکیت معنوی تنظیم شده باشد ؛
4. تشویق انعقاد قراردادهای بین المللی مربوط به ارتقاء حمایت از مالکیت معنوی ؛
5. پیشنهاد همکاری به کشورهایی که خواهان کمک های حقوقی – فنی در زمینه مالکیت معنوی باشند ؛
6. جمع آوری و انتشار اطلاعات مربوطه به حمایت مالکیت معنوی و همچنین انجام و توسعه مطالعات در این زمینه و مبادرت به چاپ نتایج به دست آمده
7. حمایت از خدماتی که حمایت بین المللی مالکیت معنوی را تسهیل می کند و در صورت اقتضاء اقدام به ثبت در این زمینه و انتشار اطلاعات مربوط به آن ،
8. پیشنهاد مدل های حمایتی موثر از طریق استانداردهای بین المللی norm setting یا global standard
9. انجام هرگونه اقدام مقتضی دیگر ؛
مضاف بر این موارد ، سازمان جهانی مالکیت معنوی می تواند در گسترش و انتقال تکنولوژی در زمینه های امنیت غذایی ، بهداشت عمومی ، اختراعات سبز و از این قبیل اقدامات موثر در جهت تسهیل استفاده بشر از این اختراعات حمایت به عمل آورد.
در صورت نیاز به هرگونه مشاوره با ما تماس حاصل فرمایید.
ما همواره آماده ی ارائه کامل ترین خدمات به شما عزیزان هستیم.