• تعریف منطقه آزاد :
منطقه آزاد، محدوده حراست شده بندری وغیر بندری است که از شمول برخی ازمقررات جاری کشور متبوع خارج بوده و با بهره گیری از مزایایی نظیر معافیت های مالیاتی، بخشودگی سود وعوارض گمرکی، عدم وجود تشریفات زاید ارزی، اداری و مقررات دست و پاگیر و همچنین سهولت و تسریع درفرآیندهای صادرات و واردات با جذب سرمایه گذاری خارجی و انتقال فناوری به توسعه سرزمین اصلی کمک می نماید.
درتعریف سازمان ملل متحد (یونیدو) ازمناطق آزاد به عنوان«محرکه» درجهت تشویق صادرات صنعتی تلقی می گردد. همچنین دربرداشت جدید از مناطق آزاد که به منطقه آزاد پردازش صادرات معروف است به ناحیه صنعتی ویژه ای درخارج ازمرزگمرکی که تولیداتش جهت گیری صادراتی دارند، گفته می شود.
درمناطق آزاد کشور ما نیزعدم حکومت مقررات عمومی صادرات و واردات همچنین مقررات گمرکی ازجمله مشوق های سرمایه گذاری در این مناطق محسوب می شود.
• مناطق آزاد تجاری در ایران :
بعد از تصویب قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری_صنعتی جمهوری اسلامی ایران توسط مجلس شورای اسلامی در شهریور ۱۳۷۲ کلیه امور این مناطق خصوصاً در رابطه با فعالیت های اقتصادی، امورگمرکی و بازرگانی و به تبع آن اموراشتغال، بیمه، تردد وغیره، تابع قوانین و مقررات خاصی قرار گرفت.
درقانون مزبورسه منطقه کیش، قشم و چابهار به عنوان مناطق آزاد پیش بینی شده بود لیکن از سال ۱۳۸۲ به بعد مناطق متعددی از جمله ارس، بندرانزلی، اروند و ماکو نیزبه عنوان مناطق آزاد تعیین گردیدند.
• مرجع ثبت شرکت ها در مناطق آزاد تجاری_صنعتی :
مطابق ماده ۲ قانون ضوابط ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی و معنوی در مناطق آزاد تجاری_صنعتی مصوب ۱۳۷۴، سازمان هرمنطقه به منظور انجام امور ثبتی شرکت ها ومالکیت های صنعتی و معنوی در آن منطقه واحدی را به نام واحد ثبت شرکت ها ومالکیت های صنعتی و معنوی تأسیس می کند و طبق ماده ۳ قانون مزبور وظایف واحد ثبتی مذکوربه شرح زیر می باشد:
۱. ثبت شرکت ها و مؤسسات غیرتجاری ایرانی و خارجی؛
۲. ثبت علائم و اسامی تجاری و صنعتی؛
۳. ثبت اختراعات واشکال و ترسیمات صنعتی؛
۴. ثبت دفاتر تجاری بازرگانان؛
۵. پلمپ دفاتر تجاری و غیرتجاری واقع درحوزه هر منطقه؛
۶. ثبت بانک ها و مؤسسات اعتباری با رعایت آیین نامه اجرایی عملیات پولی و بانکی در مناطق آزاد؛
۷. ثبت شرکت های بیمه طبق مقررات حاکم در مناطق آزاد.
به موجب ماده ۵ قانون فوق الذکر، انواع شرکت ها و مؤسسات غیر تجاری مذکور در قانون تجارت و سایر قوانین ایران می توانند در واحد ثبتی منطقه (منطقه آزاد تجاری_صنعتی) به ثبت برسند مشروط بر آنکه موضوع فعالیت آن ها قانونی باشد. درهرحال تأسیس وفعالیت شرکت ها تحت قوانین موضوعه امکان پذیر است.
• اسناد و مدارک لازم برای ثبت شرکت یا مؤسسه درمناطق آزاد تجاری_صنعتی :
به موجب ماده ۷ قانون فوق، ثبت شرکت و مؤسسه درمنطقه آزاد با ارائه مدارک و اسناد زیر به واحد ثبتی منطقه به عمل خواهد آمد :
۱- اساسنامه شرکت؛
۲- اظهارنامه ثبت؛
۳- صورتجلسه اولین جلسه هیئت مدیره؛
۴- صورتجلسه مجمع عمومی مؤسسین؛
۵- گواهی بانکی از یکی از بانک های منطقه مبنی بر سپردن حداقل ۳۵% سرمایه نقدی؛
۶- مجوز فعالیت در منطقه که توسط سازمان صادر شده باشد.
• شرکت های خارجی که مجاز به فعالیت درمناطق آزاد تجاری_صنعتی در ایران هستند :
مطابق تبصره ۱ ماده ۴ قانون ضوابط ثبت شرکت ها ومالکیت صنعتی ومعنوی در مناطق آزاد تجاری_صنعتی،هرشرکت یا مؤسسه خارجی برای اینکه بتواند توسط شعبه یا نمایندگی در منطقه به فعالیت های اقتصادی مبادرت نماید باید درکشور متبوع خود مطابق قوانین و مقررات جاری آن کشور به تصدیق نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در آن کشور شرکت قانونی محسوب شود و در واحد ثبتی منطقه نیز به ثبت رسیده باشد.
طبق تعریفی که در ماده ۱ قانون مزبور آمده است منظور از شعبه شرکت یا مؤسسه، شخص حقوقی است که در منطقه توسط شرکت یا مؤسسه اصلی که درخارج از منطقه ایجاد شده تشکیل شده است و اکثریت سهام آن متعلق به شرکت یا مؤسسه مذکور می باشد و این شخص حقوقی تازه تأسیس یا مؤسسه فرعی آن محسوب می شود و مقصود از نماینده شرکت یا مؤسسه، شخص حقوقی است که آن شرکت یا مؤسسه به آن اختیارات لازم را داده است و تعهدات آن درسمت نمایندگی شرکت یا مؤسسه، تعهدات شرکت یا مؤسسه اختیار دهنده محسوب می شود.
• مدارک لازم برای ثبت شعبه و نمایندگی شرکت های خارجی در مناطق آزاد تجاری_صنعتی :
علاوه بر مدارکی که در فوق ذکر شد برای ثبت شعبه و نمایندگی شرکت های خارجی در مناطق آزاد تجاری- صنعتی در مورد اشخاص حقوقی خارجی تهیه و ارائه اصل اختیارنامه نمایندگی مجوز تأسیس شعبه اشخاص مذکور درایران که شرایط تنظیم و صدور آن ها مطابق قوانین و مقررات کشور متبوع اشخاص حقوقی خارجی به تصدیق نمایندگی جمهوری اسلامی ایران درآن کشور رعایت شده باشد ضرورت دارد همچنین لازم است برای ثبت شعبه یا نمایندگی درایران اشخاص حقوقی خارجی اظهارنامه ثبت شرکت و رونوشت مصدق سند ثبت شرکت درکشور تابع را به زبان فارسی نیز ضمیمه نمایند.
کلیه اسناد و مدارک موضوع ماده ۸ این تصویب نامه توسط اشخاص حقوقی خارجی باید به صورت رسمی به زبان فارسی نیز تسلیم شود.
اظهارنامه ثبت شعب و نمایندگی های اشخاص حقوقی خارجی علاوه بر قید تاریخ و امضاء باید حاوی نکات زیر باشد و کلیه اسناد و مدارک ارائه شده توسط اشخاص حقوقی خارجی باید به صورت رسمی به زبان فارسی نیز تسلیم شود:
۱ـ نام کامل شرکت یا مؤسسه به زبان فارسی باعلائم اختصاری و مشخصات آن؛
۲ـ نوع شرکت یا مؤسسه و موضوع فعالیت آن؛
۳ـ مرکز اصلی و اقامتگاه شرکت یا مؤسسه درخارج از ایران؛
۴ـ تابعیت شرکت یا مؤسسه
۵ـ میزان سرمایه شرکت یا مؤسسه؛
۶ـ آخرین بیلان مالی شرکت یا مؤسسه؛
۷ـ مرجع ثبت شماره محل شهر و کشور و تاریخ ثبت شرکت یا مؤسسه درخارج ایران؛
8ـ فعالیت مورد نظر شرکت یا مؤسسه جهت اشتغال درمنطقه؛
9ـ سایر شعب و نمایندگی های شرکت یا مؤسسه در ایران و اسامی مدیران هرکدام درصورت تأسیس؛
10ـ اقامتگاه شرکت یا مؤسسه جهت اشتغال درایران و منطقه و تعیین افراد صلاحیت دار دریافت کننده ابلاغ ها و اخطاریه ها؛
11ـ قبولی مدیر یا مدیران شعب و نمایندگی ها ذیل مجوز تأسیس یا اختیارنامه نمایندگی؛
12ـ نام و نام خانوادگی، اقامتگاه مدیران یا اداره کنندگان شرکت یا مؤسسه.