شرکت تجاری قراردادی است که به موجب آن یک یا چند نفر توافق می کنند ، سرمایه مستقلی را که از جمع آورده های آن ها تشکیل می گردد اختصاص دهند و در منافع و زیان های احتمالی حاصل از به کارگیری سرمایه، شریک شوند.
فعالیت در قالب شرکت ، علاوه بر اینکه موجب کسب اعتبار و شهرت تجاری می شود ؛ موجب تجمیع سرمایه ، مهارت و دانش فنی شده و کسب سود بیشتر را با خود به همراه دارد.
هر کسی می تواند روزی تصمیم بگیرد که شرکت خودش را راه اندازی کند. برای تاسیس شرکت در ابتدای امر، باید با واژگان و اصطلاحات ثبت شرکت آشنا باشید.
در این مقاله به بررسی این مسئله مهم پرداخته و اصطلاحات لازم را توضیح می دهیم .

• اشخاص حقیقی و حقوقی

الف- شخصیت حقیقی ( طبیعی ) :
به آحاد و افراد انسان اطلاق می شود. هویت شخص حقیقی با ثبت نام و مشخصات او در ثبت احوال تحقق می یابد. شخصیت انسان با تولد او آغاز و با مرگ پایان می یابد.
در واقع اهلیت انسان دوره تولد تا مرگ را شامل می شود و اهلیت برای دارا شدن حقوق، چیزی جز داشتن شخصیت نیست . بر این اساس، انسان در دوره جنینی فاقد شخصیت مستقل است ، اما دارای شخصیت اعتباری است که بر اساس آن می تواند حتی قبل از تولید تحت شرایطی صاحب حق شود، مانند حق ارث بردن جنین یا وصیت به نفع جنین .
اهلیت را نیز می توان به معنای توانایی دارا شدن حق و اجرای حق تعریف نمود که بر دو نوع است :
* اهلیت تمتع ( مدنی ) : توانایی قانونی برای دارا شدن حق که با تولد انسان آغاز می شود و با مرگ پایان می یابد.
* اهلیت استیفاء ( قانونی ) : توانایی اجرای حق که فرد قدرت دخل و تصرف و انتقال مال را پیدا می کند. داشتن اهلیت قانونی به معنای بالغ و عاقل و رشید بودن فرد است . ( موضوع مواد 210 تا 212 قانون مدنی )
ب- شخصیت حقوقی :
در اجتماع برخی گروه ها ، جمعیت ها ، موسسات و سازمان ها دارای اموال ، حقوق و تکالیفی هستند که به کلی از دارایی و حقوق و تکالیف افرادی که آن ها را تشکیل داده اند، جداست. اینان به نام و برای خود با افراد قراردادهایی منعقد می کنند و اعمال حقوقی انجام می دهند یا برای دفاع از حقوق خود در مراجع رسیدگی اقامه دعوا می کنند یا طرف دعوا قرار می گیرند و ممکن است مسئولیت پیدا کنند. در اصطلاح حقوق، این قبیل گروه ها ، جمعیت ها و موسسات را که دارای شخصیت حقوقی هستند و از لحاظ حقوقی وجودی جدا از تشکیل دهندگان خود دارند، شخص حقوقی می نامند. اشخاص حقوقی معمولاَ از اجتماع و تشکیل اشخاص طبیعی که برای هدف معینی همکاری می کنند ، تشکیل می شود.
گاهی ممکن است شخص حقوقی از تخصیص اموالی برای یک هدف معین ، مثل امور خیریه ، بازرگانی ، صنعتی یا امور علمی و فنی و ... به وجود آید. ( مانند : موقوفات ، موسسات خیریه ، موسسات بازرگانی و صنعتی و ... )
کلیه شرکت های تجاری دارای شخصیت حقوقی هستند. لیکن در قانون مدنی ذکری از شخصیت حقوقی شرکت های مدنی به میان نیامده است.
اشخاص حقوقی مانند اشخاص حقیقی به وجود می آیند ، زندگی می کنند و می میرند. به وجود آمدن آن ها در حقیقت تشکیل و ثبت قانونی آن هاست و زندگی و حیاتشان همان فعالیتی است که برای رسیدن به اهداف خاص خود، عهده دار می شوند. مرگ اشخاص حقوقی هم در حقیقت انحلال آن هاست.
مطابق ماده 591 قانون تجارت، تابعیت اشخاص حقوقی مربوط به کشوری است که اقامتگاه قانونی آن ها در آن کشور واقع شده است. اقامتگاه قانونی شخص حقوقی محل اصلی فعالیت آن است و به موجب ماده 590 قانون تجارت، اقامتگاه قانونی شخص حقوقی محلی است که اداره شخص حقوقی در آنجاست.

انحلال اشخاص حقوقی به یکی از طرق ذیل صورت می گیرد 

الف- پایان یافتن مدت مقرر
ب- توافق شرکاء
ج- منتفی شدن موضوع فعالیت
د- حکم دادگاه صالحه
• شرکت های تجاری از جهت شکل ثبت
شرکت های تجاری را با توجه به نحوه تشکیل و نوع اداره آن ها به چهارگروه ذیل تقسیم می کنند.
1- شرکت های سرمایه ای :
در این نوع شرکت، مسئولیت شرکاء مشخص و معین است و صرفاَ محدود به آورده ( سرمایه ) شریک است. بنابراین سقف تعهد شرکاء در شرکت های سرمایه ای ، میزان سرمایه آن ها است و بیش از آن ، شرکاء مسئولیتی ندارند. شرکت های سهامی و شرکت های با مسئولیت محدود از انواع شرکت های سرمایه ای محسوب می شوند.
2- شرکت های شخصی :
در این نوع شرکت ها مسئولیت شرکاء نامحدود است و تعهد شرکاء به تمامی اموال و دارایی آن ها تسری دارد. شرکت های تضامنی و شرکت های نسبی در زمره شرکت های شخصی می باشند.
3- شرکت های مختلط :
در شرکت های مختلط مسئولیت برخی از شرکاء محدود و برخی نامحدود است. شرکایی که مسئولیت آن ها محدود به سرمایه آن ها است را شریک عادی و شرکایی که مسئولیت آن ها نامحدود است را شریک ضامن می نامند. شرکت های مختلط شامل شرکت های مختلط سهامی و غیرسهامی است.
4- شرکت های کمیتی :
در این قبیل شرکت ها که عمدتاَ به منظور رفاه و تسهیل امور شرکاء تشکیل می شوند مسئولیتی متوجه شرکاء نیست مانند شرکت های تعاونی ( مسکن یا مصرف ) که به منظور تامین مایحتاج شرکاء تشکیل می شوند.
ماده 20 باب سوم ( فصل اول ) قانون تجارت شرکت های تجاری را مشتمل بر 7 قسم ذیل تقسیم می کند.
1- شرکت سهامی 2- شرکت با مسئولیت محدود 3- شرکت تضامنی 4- شرکت مختلط غیرسهامی 5- شرکت مختلط سهامی 6- شرکت نسبی 7- شرکت تعاونی تولید و مصرف
• شرکت های خصوصی
شرکت های تجاری خصوصی شرکت هایی هستند که از اشخاص حقیقی و حقوقی غیر دولتی تشکیل می شوند و یا اشخاص حقوقی خصوصی با سرمایه دولتی به نحوی که فقط تا 49% سرمایه شرکت را دارا باشد و با مقاصد تجاری در دفتر ثبت شرکت ها خود را به شکل یکی از انواع شرکت های تجاری در می آورند. بدین شرح که اگر اشخاص حقیقی مانند فرد انسانی یا اشخاص حقوقی غیردولتی یا اشخاص حقوقی دولتی با توافق با یکدیگر تصمیم به تشکیل یک شرکت تجاری بگیرند باید بر اساس قوانین و مقررات مربوط به قانون تجارت خود را به شکل یکی از شرکت های هفتگانه در ماده 20 قانون درآورند چرا که قصد، انجام معاملات تجاری است.
حال اگر یک سرمایه دولتی در شرکت دارای سهم الشرکه یا سهام باشد دلیل بر این که شرکت دولتی باشد، نمی باشد زیرا شرکت های دولتی دارای قوانین خاص خود هستند و شرکتی که سرمایه بخش دولتی تا 49% باشد دولتی محسوب نمی شود. بنابراین با وجود این که سهم الشرکه و سهام بخش خصوصی از 51% به بالا باشد شرکت خصوصی محسوب می گردد.
• شرکت های چند ملیتی
در صورتی که شرکتی در یک کشور تشکیل و ثبت گردد و آنگاه همین شرکت اقدام به تاسیس شرکت در کشورهای دیگر با تابعیت آن کشور نماید یا اقدام به خرید سهام شرکت هایی نماید که این شرکت ها تابعیت سایر کشورها را دارند به نحوی که تمام یا بخش عمده ای از سهام آن شرکت ها را در اختیار خود بگیرد و در نتیجه بر روند اداره و تصمیم گیری در آن شرکت ها مستولی گردد به چنین شرکتی چند ملیتی گویند.
• کنسرسیوم
کنسرسیوم ، " در حقیقت نوعی از شرکت است اما انگیزه ایجاد آن کمبود سرمایه نیست بلکه ضعف هر یک از شرکا در توانایی انجام کار معین است و این ضعف از طریق اجتماع توانایی های محدود اعم از این که متنوع یا غیرمتنوع باشد جبران می گردد. مثلاَ ممکن است تولید هواپیما در قالب کنسرسیومی متشکل از چند تولیدکننده اجزای مهم محقق گردد ".
• مرجع ثبت شرکت ها
به موجب ماده 2 نظام نامه راجع به مواد 196 و 197 و 199 قانون تجارت، مصوب 1311 شرکت های تجاری، باید در تهران در دایره ثبت شرکت ها و در خارج تهران در اداره ثبت اسناد مرکز اصلی شرکت به ثبت برسند. طبق تبصره ماده 2 قانون مذکور، در نقاطی که اداره یا دایره یا شعبه ثبت اسناد نباشد، ثبت در دفتر اسناد رسمی و اگر دفتر اسناد رسمی هم نباشد ثبت در دفتر محکمه ابتدایی یا صلحیه با رعایت ترتیب کافی خواهد بود، لیکن شرکت باید در ظرف سه ماه از تاریخ تاسیس اداره یا دائره یا شعبه ثبت اسناد در آن محل خود را در دفتر ثبت اسناد به ثبت برساند.
متعاقباَ با تصویب طرح اصلاحی آیین نامه ثبت شرکت ها در سال 1340 طبق ماده 5 قانون مزبور اداره مربوطه در تهران و دوایر ثبت شرکت ها در شهرستان ها در ثبت شرکت نامه قائم مقام دفترخانه های اسناد رسمی شدند و از آن تاریخ، ثبت کردن شرکت ها فقط در اداره ثبت شرکت ها در تهران و دوائر ثبت شرکت ها در شهرستان ها صورت می گیرد.
طبق ماده 2 طرح اصلاحی آیین نامه ثبت شرکت ها اداره کل ثبت شرکت ها و موسسات غیرتجاری دارای وظایف ذیل خواهد بود :
الف) ثبت شرکت های تجاری و موسسات غیرتجاری ایرانی حوزه تهران و تغییرات بعدی آن
ب) ثبت دفتر تجاری و تغییرات بعدی آن
ج) پلمپ دفاتر تجاری و غیرتجاری حوزه تهران
د) ثبت شعبه یا نمایندگی شرکت های خارجی در ایران و تغییرات بعدی آن
ه) ثبت موسسات خارجی در ایران
و) تعیین نام شرکت های خارجی و موسسات غیرتجاری در شرف ثبت سراسر کشور
• شرکتنامه
تشکیل کلیه شرکت های مذکور در قانون تجارت موکول به تنظیم شرکت نامه رسمی است. ماده 2 آیین نامه اجرایی قانون ثبت شرکت ها مصوب 1311 تصریح می کند که در هر محلی که اداره ثبت اسناد و یا دفتر اسناد رسمی موجود است . شرکت های تجاری که در آن محل تشکیل می شود، باید به موجب شرکت نامه تشکیل گردد و بند 2 ماده 47 قانون ثبت نیز ثبت شرکت نامه را اجباری می داند. البته لازم به ذکر است در مورد شرکت های سهامی عام و خاص به موجب مواد 6 و 18 و 20 لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 24 / 12 / 1347 تنظیم شرکت نامه لازم نیست و تنظیم اظهارنامه کافی خواهد بود.
چون طبق ماده 5 از طرح اصلاحی آیین نامه مربوط به ثبت مصوب 1340، دفاتر ثبت شرکت ها در اداره ثبت شرکت ها، قائم مقام دفاتر اسناد رسمی می باشند، موسسان شرکت های تجاری، شرکت نامه را از روی اوراق چاپی که اداره مربوطه در اختیار آنان می گذارد، تنظیم نموده و موسسان امضا می نمایند و همان اوراق عیناَ در دفتر ثبت وارد و ثبت می شود و با ابطال تمبر حق الثبت شرکت ها، شرکت نامه رسمی در حکم اسناد رسمی درمی آید و به این ترتیب نیازی به حضور در دفاتر اسناد رسمی و ثبت شرکت نامه نمی باشد.
• اندوخته قانونی ( سرمایه احتیاطی )
بر اساس ماده 140 قانون تجارت هیات مدیره مکلف است هر سال یک بیستم از سود خالص شرکت را به عنوان اندوخته قانونی موضوع نماید همینکه اندوخته قانونی به یک دهم سرمایه شرکت رسید موضوع کردن آن اختیاری است و در صورتی که سرمایه شرکت افزایش یابد کسر یک بیستم مذکور ادامه خواهد یافت تا وقتی که اندوخته قانونی به یک دهم سرمایه بالغ گردد.
اندوخته قانونی یا سرمایه احتیاطی یا ذخیره احتیاطی به منظور تامین ضررها یا هزینه های غیرقابل پیش بینی تکلیف گردیده است.
• سال مالی شرکت
آغاز و انجام سال مالی شرکت که معمولاَ شامل ابتدای فروردین تا پایان اسفند ماه یا ابتدای مهرماه تا پایان شهریور ماه سال بعد می شود باید در اساسنامه تصریح شود.
• مدت در شرکت های تجاری
در شرکت های تجاری ممکن است شرکت برای مدت محدود یا نامحدود تشکیل شده باشد. تعیین مدت ممکن است به یکی از این دو روش رخ دهد :
* روش اول آن است که شرکاء شرکت را برای مدتی محدود و معین برای مثال شرکت را برای 9 سال تاسیس می نمایند که با انقضاء این مدت ، شرکت خود به خود منحل می گردد و در صورت تمایل به ادامه حیات شرکت می توانند مطابق قوانین و مقررات آن شرکت مدت شرکت را تمدید کنند مگر این که تمدید مجدد آن در اساسنامه منع شده باشد.
* روش دوم آن است که شرکاء شرکت را برای کار و پروژه ای مشخص و معین مانند ساخت یک پل یا جاده سازی در یک منطقه تاسیس می نمایند که در این حالت نیز با اتمام آن پروژه، شرکت منحل می گردد.
• آورده شرکت های تجاری
آورده شرکاء را چنین تعریف کرده اند که آن دارایی که هر شریک از سرمایه شخصی خود مجزا می کند و برای تشکیل شرکت تجاری با خود به شرکت می آورد آورده گویند.
آورده به دو شکل می باشد :
* آورده نقدی : منظور از آورده نقدی این است که شرکاء سهم خود را فی الحال پرداخت کنند و یا به عبارتی پول رایج کشور را سهم خود در شراکت قرار دهند و در همان زمان مقرر در قانون پرداخت و تادیه نمایند. این که پول رایج با چه مقدار و به چه صورتی و به چه کسی پرداخت شود بعضاَ تابع توافقات و قوانین مربوط به قانون تجارت است.
* آورده غیرنقدی : زمانی آورده غیرنقدی می باشد که سهم شرکاء پول نقد نباشد بلکه غیرپول رایج کشور باشد.
• اقامتگاه شرکت
معمولاَ اقامتگاه شرکت در اساسنامه معین می شود و شرکت حین ثبت، باید دارای اقامتگاه باشد. ماده 590 قانون تجارت، اقامتگاه شخص حقوقی را محلی می داند که اداره شخص حقوقی در آنجاست بنابراین ، اقامتگاه شرکت محلی است که اداره شرکت در آن است که گاه از آن به مرکز اصلی نیز تعبیر می شود.
• تابعیت شرکت
تابعیت عبارت است از یک رابطه سیاسی، حقوقی و معنوی که فردی را به دولتی معین مرتبط می سازد. برای تعیین تابعیت شرکت در کشورهای مختلف ملاک های مختلفی اعمال می شود. در حقوق ایران ، دو قانون در این خصوص به موازات یکدیگر قابلیت اعمال دارند : ماده یک قانون ثبت شرکت ها مصوب 11 / 3 / 1310 مقرر می دارد هر شرکت که در ایران تشکیل و مرکز اصلی آن در ایران باشد، شرکت ایرانی محسوب می شود. در این ماده ، دو ملاک برای تعیین تابعیت شرکت پیش بینی شده است . تشکیل در ایران و داشتن مرکز اصلی در ایران . پس اگر شرکتی هم در ایران تشکیل شده و هم در ایران مرکز اداری داشته باشد، ایرانی و در غیر این صورت خارجی است.
• نام پیشنهادی شرکت
همانطور که اشخاص حقیقی دارای نام هستند، اشخاص حقوقی هم دارای نام می باشند. انتخاب نام در زمره شرایط ایجاد شخصیت حقوقی و از جمله شرکت تجاری قرار می گیرد.
برای انتخاب اسم شرکت باید 3 سیلاب خاص در نظر گرفته شود. اسم شرکت نباید قبلاَ توسط شخص دیگری به ثبت رسیده باشد و شخص متقاضی باید نام شرکت خود را به گونه ای پیشنهاد دهد که تمایزی آشکار و مشخص با اسم شرکت ثبت شده قبلی داشته باشد و تمایز اسم شرکت ها باید در کلمات خاص باشند. در تعیین نام شرکت باید نهایت دقت شود تا مورد تایید کارشناس واقع شود.

موارد مهمی که جهت انتخاب نام شرکت خود باید رعایت کنید 

* اسم شرکت بهتر است با موضوع فعالیت شرکت همخوانی داشته باشد.
* نام شرکت باید با شئونات اسلامی ایران منافات نداشته باشد.
* در نام شرکت باید از اعداد به صورت نوشتاری استفاده شود.
* استفاده از اسامی شهرها و رنگ ها و اعداد در اسم شرکت مانعی ندارد اما این کلمات جزء اسم شرکت شمرده نمی شوند و اسم شرکت باید غیر از این کلمات شامل سه کلمه باشد.
* نام هایی که اختصاص به تشکیلات دولتی و کشوری دارند قابلیت ثبت ندارند.
* هنگامی که در یک نام پیشنهادی، ترکیبی از دو واژه فارسی، تداعی کننده یک واژه بیگانه باشد امکان ثبت آن وجود ندارد.
برای درخواست ثبت نام پیشنهادی خود، شما می بایست پس از لحاظ شرایط فوق، 5 نام به ترتیب اولویت در پایگاه اینترنتی اداره کل ثبت شرکت ها به نشانی irsherkat.ssaa.ir وارد کنید تا از بین آن ها یکی مورد تایید کارشناسان مربوطه قرار گیرد.
لازم به ذکر است متقاضی تعیین نام باید احدی از سهامداران یا موسسین یا وکیل رسمی دادگستری ( با ارائه وکالتنامه ) باشد.

• مدارک و اطلاعات لازم برای ثبت شرکت ها

مدارک و اطلاعات مورد نیاز جهت ثبت شرکت :
* کپی مدارک هویتی شامل شناسنامه و کارت ملی و گواهی عدم سوء پیشینه مدیرعامل و اعضاء هیئت مدیره + کپی شناسنامه و کارت ملی و گواهی عدم سوء پیشینه بازرس اصلی و علی البدل ( در شرکت های سهامی خاص )
* مدارک تحصیلی مورد نیاز برای موضوعاتی که نیاز به مدرک تحصیلی دارند.
* مجوز فعالیت برای موضوعاتی که ملزم به ارائه مجوز می باشند.
* نام شرکت
* موضوع شرکت
* آدرس شرکت کد پستی دقیق ( می بایست فقط در محدوده منطقه ثبتی شرکت باشد )
* میزان سرمایه شرکت
* تعیین سهامداران و میزان سهام آن ها
* تعیین مدیران شرکت و سمت آن ها ( مدیرعامل ، رئیس هیئت مدیره ، نایب رئیس هیئت مدیره )
* حق امضای مجاز شرکت
* تعیین بازرسین شرکت ( مخصوص شرکت های سهامی خاص که بازرسین نباید هم فامیل اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل باشند) .
* تنظیم اوراق اساسی شرکت ( اساسنامه ، شرکتنامه ، تقاضانامه ، متن صورتجلسه )
این اوراق به صورت کاملاَ تخصصی توسط کارشناسان مجموعه موسسه فکربرتر برای شما تنظیم می گردد.
نکته : مدیرعامل نباید مدیرعامل شرکت دیگری باشد.
اعضای هیات مدیره و مدیرعامل نباید هیچ گونه شغل دولتی داشته باشند.
از انتخابتان متشکریم.
منتظر دریافت سوالاتتان هستیم .

" گروه فکر برتر "
مجموعه ای متشکل از برترین متخصصان با بهره گیری از
خدمات بهینه