شرکت تضامنی، شرکتی است که بین دو یا چند نفر تحت اسم مخصوصی برای امور تجاری با مسئولیت تضامنی تشکیل می شود و در صورتی که دارایی شرکت برای تادیه تمام قروض آن کافی نباشد ، هر یک از شرکا مسئول پرداخت تمام قروض شرکت خواهند بود.
در مورد نحوه تشکیل شرکت تضامنی موضوع های متعددی قابل بررسی است که در این مقاله به آن ها اشاره می شود.

شایان ذکر است، خوانندگان محترم جهت کسب اطلاعات بیشتر در این رابطه می توانند مقالات ذیل را نیز مورد مطالعه قرار دهند :
- شرکت تضامنی چیست و مدارک لازم جهت ثبت شرکت تضامنی؟
- مراحل ثبت شرکت تضامنی

طریقه تشکیل شرکت تضامنی

برای تشکیل شرکت تضامنی وجود حداقل دو شخص لازم است که می توانند شخص حقیقی یا حقوقی باشند. اشخاص حقیقی فاقد اهلیت ( صغیر ) نیز می توانند شریک در یک شرکت تضامنی باشند ، لیکن حقوق آنان باید توسط قیم یا ولی آن ها در شرکت اعمال شود.
اساس تشکیل شرکت تضامنی بعد از تراضی شرکاء ، سرمایه است که آن هم اصل مهمی برای تشکیل شرکت می باشد. برای ثبت شرکت تضامنی مانند شرکت با مسئولیت محدود ، بایستی تمام سرمایه نقدی پرداخت و سهم الشرکه غیرنقدی نیز ارزیابی و تسلیم شده باشد. تقویم سهم الشرکه غیرنقدی ، توسط خود شرکا به عمل می آید و تابع هیچ تشریفات خاصی نیست. از جانب هیچ مقام قضایی و اجرایی کنترل نمی شود. چه اگر سهم الشرکه غیرنقدی کمتر از ارزش واقعی تقویم شود ، شرکا متضامناَ مسئول هستند و به ضرر خودشان اقدام کرده اند.
به موجب ماده 118 قانون تجارت : " شرکت تضامنی وقتی تشکیل می شود که تمام سرمایه نقدی تادیه و سهم الشرکه غیرنقدی تقویم و تسلیم شده باشد ". تقویم سهم الشرکه غیرنقدی به تراضی تمام شرکا به عمل خواهد آمد.
هم چنین لازم است قرارداد یا شرکتنامه که حاکی از توافق و تراضی شرکاء به تشکیل شرکت است و از مدارک اصلی در تشکیل شرکت تضامنی است ، تنظیم و امضا شده باشد. طبق ماده 47 قانون ثبت ، شرکتنامه باید به ثبت برسد. وگرنه مطابق ماده 195 قانون تجارت شرکتنامه باید به صورت سند رسمی تنظیم گردد. مفاد شرکتنامه در دفتر ثبت شرکت ها ثبت می گردد اما ممکن است شرکای شرکت تضامنی، قبلاَ شرکتنامه را نزد یکی از دفاتر اسناد رسمی به ثبت برسانند. در این صورت شرکت مجبور خواهد شد ، دو حق الثبت پرداخت کند ، یکی حق الثبت دفتر خانه اسناد رسمی و دیگری حق الثبت شرکت در اداره ثبت شرکت ها . با توجه به اینکه دفاتر ثبت شرکت ، همان اعتبار دفاتر رسمی را دارند ، به این جهت اشخاص ، شرکتنامه را تنظیم می نمایند و بعداَ فقط در اداره ثبت شرکت ها به ثبت می رسانند.
شرکتنامه ای که در اداره ثبت شرکت ها تنظیم می گردد ، باید حاوی نکات ذیل باشد :
اسم شرکت ، موضوع شرکت ، مدت شرکت ، میزان سرمایه و سهم الشرکه هر یک از شرکاء اعم از نقدی و غیرنقدی ، ذکر نام شریک ، نحوه تقسیم سود و زیان و مسائل دیگری که برابر اساسنامه تجویز شده باشد.
رعایت هیچ تشریفات خاص دیگری برای تشکیل شرکت ضرورت ندارد و شرکت ، با رعایت مقررات قانون تجارت در مورد این نوع شرکت و پس از انجام یافتن تشریفات مزبور ، تشکیل می گردد و دارای شخصیت حقوقی مستقل می شود.

در ثبت شرکت تضامنی نکات ذیل را در نظر داشته باشید :

- حداقل شرکایی که می توانند شرکت تضامنی تشکیل بدهند دو نفر خواهند بود. ولی برای حداکثر نصابی مقرر نشده است .
- موضوع شرکت باید معین و مشروع بوده و دارای منفعت عقلاتی باشد و دامنه فعالیت شرکت محدود به موضوعی خواهد بود که در شرکتنامه تصریح شده است و مراجع ذیصلاح صنفی و بازرگانی در صدور پروانه های صنفی و مواقت نامه های اصولی و کارت بازرگانی توجهاَ به موضوع شرکت اقدام لازم به عمل خواهند آورد.
- شرکت نامه و اساسنامه شرکت تضامنی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و قابل تغییر نمی باشد مگر بنا به نظر تمامی شرکا .
- پس از تشکیل شرکت تضامنی نسبت به تعیین حوزه مالیاتی و تشکیل پرونده دارایی ، تهیه دفاتر قانونی و پلمپ دفاتر تجاری و اخذ کد اقتصادی اقدام نمایید.

اسم شرکت
اسم شرکت تضامنی معمولاَ معرف اعتبار و موقعیت شرکت است که اسم مخصوص نامیده می شود. در اسم شرکت تضامنی باید عبارت " شرکت تضامنی " قید شود. اسم شرکت باید حداقل متضمن نام یکی از شرکا باشد.
اگر اسم شرکت متضمن نام تمام شرکا نباشد ، پس از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شده است ، باید از عباراتی مانند " و شرکا " یا " و برادران " استفاده شود.

اداره شرکت تضامنی
نحوه انتخاب و عزل مدیر :
شرکت تضامنی توسط حداقل یک مدیر که شرکاء از میان خود انتخاب می نمایند ، اداره می شود ، مدیر مزبور ممکن است غیر از شرکاء بوده و از خارج انتخاب شود.
در صورتی که مدیران از بین شرکاء بدون قید در اساسنامه انتخاب شده باشند ، با توجه به شرایط اساسنامه یا به اتفاق آرا سایر شرکاء قابل عزل می باشند. مدیر غیر شریک با شرایط پیش بینی شده در اساسنامه و در غیر این صورت با تصمیم اکثریت شرکاء معزول می شود.
در صورتی که عزل مدیری بدون دلیل موجه باشد ، مدیر معزول حق مطالبه ضرر و زیان را از شرکت خواهد داشت.
چند نکته :
- مدیر یا مدیران مندرج در شرکتنامه قابل عزل نمی باشند و حق استعفاء نیز ندارند ، مگر با توافق کلیه شرکاء شرکت تضامنی .
- در صورتی که مدیر یا مدیران در اساسنامه انتخاب شده باشند ، ممکن است طبق اساسنامه نسبت به تغییر مدیر یا مدیران مذکور عمل شود.
- اگر مدیر یا مدیران در شرکتنامه یا اساسنامه انتخاب نشده ، ولی انتخاب آنان بعداَ صورت گرفته باشد ، در این صورت شرکاء می توانند مدیر یا مدیران فوق را معزول نمایند. بدیهی است مدیر یا مدیران حق استعفاء خواهند داشت.

تقسیم سود
منافع در شرکت تضامنی به نسبت سهم الشرکه بین شرکاء تقسیم می شود ، مگر آنکه شرکتنامه ترتیب دیگری مقرر داشته باشد ، لیکن تادیه هر نوع منفعت به شرکاء تا زمانی که کمبود سهم الشرکه شرکاء به علت زیان های وارده جبران نشده باشد ، ممنوع خواهد بود.

سهم الشرکه و نحوه انتقال آن
در شرکت تضامنی همچون شرکت با مسئولیت محدود به سرمایه ای که شرکا برای تاسیس شرکت می گذارند سهم الشرکه یا حصه می گویند. سهم الشرکه می تواند نقدی یا غیرنقدی باشد.
طبق ماده 122 قانون تجارت در شرکت های تضامنی اگر سهم الشرکه یک یا چند نفر غیرنقدی باشد باید سهم الشرکه مزبور قبلاَ به تراضی تمام شرکای تقویم (قیمت گذاری) شود.
طبق ماده 123 قانون تجارت در شرکت تضامنی نیز مثل شرکت با مسئولیت محدود هیچ یک از شرکا نمی تواند سهم خود را به دیگری منتقل کند مگر با رضایت تمام شرکا ؛ ولی در قانون تجارت مشخص نگردیده است که در شرکت تضامنی نیز مانند شرکت با مسئولیت محدود انتقال سهم الشرکه باید با سند رسمی باشد یا خیر؟
طبق ماده 124 قانون تجارت، مادام که شرکت تضامنی منحل نشده مطالبه قروض آن باید از خود شرکت به عمل آید و پس از انحلال، طلبکاران شرکت می توانند برای وصول مطالبات خود به هر یک از شرکا که بخواهند و یا به تمام آن ها رجوع کنند، در هر حال هیچ یک از شرکا نمی توانند به استناد اینکه میزان قروض شرکت از میزان سهم او در شرکت تجاوز می نماید از تادیه قروض شرکت امتناع ورزد. فقط در روابط بین شرکا مسئولیت هر یک از آن ها در تادیه قروض شرکت به نسبت سرمایه خواهد بود که در شرکت گذاشته است آن هم در صورتی که در شرکت نامه ترتیب دیگری اتخاذ نشده باشد.

موارد انحلال شرکت تضامن
شرکت تضامنی در موارد ذیل منحل می شود:
1- وقتی شرکت موضوعی را که برای آن تشکیل شده است انجام داده یا انجام آن غیرمقدور باشد.
2- در صورتیکه شرکت برای مدت معینی تشکیل شده و آن مدت منقضی شده باشد مگر اینکه قبل از انقضاء مهلت آن تمدید شده باشد.
3- در صورتیکه شرکت ورشکست شده باشد.
4- در صورتیکه شرکاء بر انحلال شرکت تراضی نموده باشند.
5- هر گاه انحلال شرکت بر اثر حکم قطعی دادگاه باشد.