• سابقه تاریخی و قانون گذاری

قانون تجارت مصوب 1304 موضوع شرکت های تعاونی را پیش بینی نمود و در قانون مصوب 1311 مواد 190 تا 195 به شرکت های تعاونی تولید و مصرف اختصاص یافت. سپس در تاریخ 16 خرداد 1350 قانون شرکت های تعاونی تصویب گشت که دارای 49 ماده بود.
در سال 1365 طرح قانونی بخش تعاون ، اقتصادی جمهوری اسلامی ایران که در اصل 44 ق.ا به آن اشاره شده است تهیه و به مجلس تسلیم شد و سپس تحت عنوان قانون بخش تعاون اقتصاد جمهوری اسلامی ایران در 71 ماده و 500 تبصره در 24/6/1370 به تصویب رسید که در آن دو نوع تعاونی تولید و توزیع پیش بینی شده است و همین قانون حاکم بر قسمت های تعاونی می باشد و قوانین و مقررات قبلی مغایر این قانون ملغی گردیده اند.( ماده 71 قانون مذکور ) این شرکت به منظور بهبود وضع اقتصادی شرکا و تامین حوائج آن ها تشکیل می گردد.

• انواع و اهداف شرکت های تعاونی

تعریف : شرکت تعاونی ، شرکتی است که بین اشخاص حقیقی، برای فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع، در جهت اهداف مندرج در قانون بخش تعاونی ، به منظور بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء از طریق همکاری و تشریک مساعی آن ها با رعایت قانون مزبور تشکیل می گردد.( مستفاد از ماده 8 ق.ت.ج.ا)
اهداف این شرکت ها مطابق ماده 1 (ق.ت.ج.ا) به این شرح می باشد :
1-ایجاد و تامین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل
2- قرار دادن وسائل کار در اختیار کسانی که قادر به کارند ولی وسائل کار ندارند.
3- پیشگیری از تمرکز و تداول و ثروت در دست افراد و گروه های خاص جهت تحقق عدالت اجتماعی
4- جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت
5- قرار گرفتن مدیریت و سرمایه و منابع در اختیار نیروی کار و تشویق بهره برداری مستقیم از حاصل کار خود .
6- پیشگیری از انحصار ، احتکار ، تورم ، اضرار به غیر
7- توسعه و تحکیم مشارکت و تعاون عمومی بین همه مردم
در فصل پنجم قانون تعاون جمهوری اسلامی به دو نوع شرکت تعاونی اشاره شده است :
1-تعاونی تولید
2- تعاونی توزیع
تعاونی تولید شامل تعاونی های مربوط به امور کشاورزی ، دامداری ، پرورش و صید و ماهی و ... می باشد و هر عضو باید به کار اشتغال داشته باشد.
به موجب ماده 27 : تعاونی توزیع تعاونی هایی هستند که نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان عضو خود را در چهارچوب مصالح عمومی و به منظور کاهش هزینه تعاونی ها تامین می نمایند.

• اصول حاکم بر شرکت تعاونی

1-هدف از ایجاد شرکت تحصیل سود نمی باشد بنابراین کاربرد کلمه سود در خصوص درآمد آن ها جایز نیست و آنچه به شرکا داده می شود مازاد دریافتی است که به نسبت معاملات انجام با شرکت توسط شرکا به آن ها پرداخت می شود.
2- دولت نظارت بیشتری نسبت به سایر شرکت های تجاری بر این نوع شرکت دارد . این امر به علت نقش مهم تعاونی در اقتصاد و حمایت از قشر ضعیف جامعه است .
3- هر شریک صرف نظر از میزان سهمش دارای یک رای می باشد.
4- علی الاصول تنها شرکا حق استفاده از مزایای آن را دارند اما در عمل دیده می شود که به اشخاص خارج اجازه معامله با شرکت داده می شود. اما سود ، مختص شرکا است .
5- برای تشکیل شرکت تعاونی حداقل وجود 7 شریک ضروری می باشد.
6- شرکت تعاونی معمولاَ اختیاراتی همچون معافیت از مالیات ، اخذ وام های بدون بهره ، اولویت در معاملات با موسسات دولتی و ... دارند.
"گروه فکر برتر "