هر محصول برای اینکه بتواند راحت تر به فروش برسد و مشتریان بیشتری را جذب خود نماید، باید دارای علامت تجاری یا اصطلاحاَ برند باشد.
طبق ماده ی 30 قانون ثبت علائم تجاری مصوب سال 1386 ، علامت و نام تجاری عبارتند از:
الف)علامت یعنی هر نشان قابل رویتی که بتواند کالاها یا خدمات اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز سازد.
ب)علامت جمعی یعنی هر نشان قابل رویتی که با عنوان علامت جمعی در اظهارنامه ی ثبت معرفی شود و بتواند مبدا و یا هرگونه خصوصیات دیگر مانند کیفیت کالا یا خدمات اشخاص حقیقی و حقوقی را که از این نشان تحت نظارت مالک علامت ثبت شده جمعی استفاده می کنند متمایز سازد.

ج) نام تجاری یعنی اسم یا عنوانی که معرف و مشخص کننده ی شخص حقیقی یا حقوقی باشد.
منبع داخلی حقوق علامت تجاری ، ضوابط موجود در هر کشور است و این حقوق از قوانین، آئین نامه ها و دستورالعمل های قانونی سرچشمه می گیرد. یعنی قوانین و ضوابط هر کشور پشتیبان و حامی حقوق علائم و مارک ها ضمانت اجرای حقوقی و کیفری در نظر گرفته می شود.
در نظام حقوقی ایران اولین قانون نسبتاَ کاملی که در زمینه علائم و اختراعات به تصویب مجلس شورای ملی رسید، قانون ثبت علایم و اختراعات مصوب 1 / 4 / 1310 شمسی مشتمل بر 51 ماده بود که در حال حاضر این قانون با تصویب قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علایم تجاری مصوب سال 1386 نسخ شده است.
مرجع ثبت علائم تجاری ، " اداره مالکیت صنعتی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور " وابسته به قوه قضائیه ایران است. به موجب ماده 31 قانون مزبور، حق استفاده انحصاری از یک علامت به کسی اختصاص دارد که آن علامت را طبق مقررات این قانون به ثبت رسانده باشد.
در این مقاله به بررسی مهم ترین نکات در قوانین ثبت برند خواهیم پرداخت.

علائم تجاری که قابل ثبت نیستند

طبق ماده 32 قانون فوق الذکر ، علامت در موارد ذیل قابل ثبت نیستند :
الف) نتواند کالاها یا خدمات یک موسسه را از کالاها و خدمات موسسه دیگر متمایز سازد.
ب) خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشد .
ج) مراکز تجاری یا عمومی را به ویژه در مورد مبدا جغرافیایی کالاها یا خدمات یا خصوصیات آن ها گمراه کند.
د) عین یا تقلید نشان نظامی، پرچم ، یا سایر نشان های مملکتی یا نام یا نام اختصاری یا حروف اول یک نام یا نشان رسمی متعلق به کشور، سازمان های بین الدولی یا سازمان هایی که تحت کنوانسیون های بین المللی تاسیس شده اند، بوده یا موارد مذکور یکی از اجزای آن علامت باشد، مگر آنکه توسط مقام صلاحیت دار کشور مربوط یا سازمان ذی ربط اجازه استفاده از آن صادر شود.
د) عین یا به طرز گمراه کننده ای شبیه یا ترجمه یک علامت یا نام تجاری باشد که برای همان کالاها یا خدمات مشابه متعلق به موسسه دیگری در ایران معروف است.
و) عین یا شبیه آن قبلاَ برای خدمات غیرمشابه ثبت و معروف شده باشد، مشروط بر آنکه عرفاَ میان استفاده از علامت و مالک علامت معروف ارتباط وجود داشته و ثبت آن به منافع مالک علامت قبلی لطمه وارد سازد.
ز) عین علامتی باشد که قبلاَ به نام مالک دیگری ثبت شده و یا تاریخ تقاضای ثبت آن مقدم یا دارای حق تقدم برای همان کالا و خدمات و یا برای کالا و خدماتی است که به لحاظ ارتباط و شباهت موجب فریب و گمراهی شود.

 مواردی که داشتن و ثبت علامت تجاری الزامی است 

اصولاَ ثبت علائم تجاری، اختیاری است . با این وجود، در مواردی مصالح اجتماعی و سلامت مردم ایجاب می کند علائم به ثبت برسند. در این رابطه ، ماده 1 قانون ثبت علائم و اختراعات مقرر می دارد :
" داشتن علامت تجاری اختیاری است مگر در مواردی که دولت آن را الزامی قرار دهد".
به موجب ماده 5 تصویبنامه مورخ سوم اردیبهشت 1328 مواردی که دولت ثبت آن ها را اجباری دانسته است به شرح ذیل است :
1- داروهای اختصاصی ( اسپسیالیته ) مورد استعمال طبی یا بیطاری ( = دامپزشکی ) ، که با نسخه پزشک یا بدون آن مصرف می شود.
2- مواد غذایی که در لفاف و یا ظروف و به اسم مشخصی باشند. مانند کنسرو و مواد غذایی ، پنیر ، شیر ، مربا ، ترشی ، کره ، روغن های مختلف ، شکلات ، آب نبات و غیره .
3- آب های معدنی گازدار ، شربت ها ، آب های میوه ، نوشیدنی ها که در تحت اسم و یا ظروف مشخصی به معرض فروش گذاشته می شود.
4- لوازم آرایش و وجاهت که برای استعمال مستقیم بر روی بدن انسان به کار می رود، مانند صابون، محلول عطریات و ادوکلن و پماد و غیره

مقررات انتخاب نام تجاری 

طبق ماده 46 قانون ثبت اختراعات و غیره ، اسم یا عنوانی که ماهیت یا طریقه استفاده از آن برخلاف موازین شرعی یا نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشد و یا موجبات فریب مراکز تجاری یا عمومی را نسبت به ماهیت موسسه ای فراهم کند که اسم یا عنوان معرف آن است، نمی تواند به عنوان یک نام تجاری به کار رود.
با رعایت قوانین و مقررات ثبت اجباری نام های تجاری، این قبیل نام ها حتی بدون ثبت ، در برابر عمل خلاف قانون اشخاص ثالث حمایت می شوند.
هر گونه استفاده از نام تجاری توسط اشخاص ثالث، به صورت نام تجاری یا علامت یا علامت جمعی، یا هر گونه استفاده از آن ها که عرفاَ باعث فریب عموم شود، غیرقانونی تلقی می شود. ( ماده 47 قانون ثبت اختراعات و غیره )
وفق ماده 47، با رعایت قوانین و مقررات ثبت اجباری نام های تجاری، این قبیل نام ها حتی بدون ثبت ، در برابر عمل خلاف قانون اشخاص ثالث حمایت می شوند.

حقوق ناشی از ثبت علامت، مدت اعتبار و تمدید آن 

به موجب ماده 40، حقوق ناشی از ثبت علامت، مدت اعتبار و تمدید آن به شرح ذیل است :
الف ) استفاده از هر علامت که در ایران ثبت شده باشد ، توسط هر شخص غیر از مالک علامت، مشروط به موافقت مالک آن می باشد .
ب) مالک علامت ثبت شده می تواند علیه هر شخصی که بدون موافقت وی از علامت استفاده کند و یا شخصی که مرتکب عملی شود که عادتاَ منتهی به تجاوز به حقوق ناشی از ثبت علامت گردد، در دادگاه اقامه دعوی نماید. این حقوق شامل موارد استفاده از علامتی می شود که شبیه علامت ثبت شده است و استفاده از آن برای کالا یا خدمات مشابه، موجب گمراهی عموم می گردد.
ج) حقوق ناشی از ثبت علامت، اقدامات مربوط به کالاها و خدماتی را که توسط مالک علامت یا با موافقت او به کشور وارد و در بازار ایران عرضه می گردد، شامل نمی شود.
د ) مدت اعتبار ثبت علامت ده سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه ثبت آن می باشد . این مدت با درخواست مالک آن برای دوره های متوالی ده ساله با پرداخت هزینه مقرر، قابل تمدید است. یک مهلت ارفاقی شش ماهه که از پایان دوره شروع می شود، برای پرداخت هزینه تمدید با پرداخت جریمه تاخیر، در نظر گرفته می شود.

اجازه بهره برداری از علامت تجاری

صاحب علامت تجاری، می تواند علامت تجاری را به دیگری منتقل کند یا بدون انتقال ، اجازه استفاده از آن را به دیگری بدهد. لیکن ، در مواردی که صاحب علامت یا قائم مقام قانونی او، استفاده از آن را به دیگری اجازه دهد این اجازه در صورتی معتبر خواهد بود که اجازه نامه مربوط به آن، در ایران به ثبت رسیده باشد. در این صورت ، مالک علامت تجاری کماکان مالک آن باقی می ماند و فقط موافقت خود را درباره استفاده از علامت تجاری توسط یک یا چند شرکت ثالث اعلام می کند. این کار معمولاَ در مقابل پرداخت حق الامتیاز انجام می شود و شامل رضایت مالک علامت تجاری است که در موافقتنامه اجازه بهره برداری قید می شود.
وفق ماده 44، قرارداد اجازه بهره برداری از ثبت یا اظهارنامه ثبت علامت باید به طور موثر کنترل اجازه دهنده بر کیفیت و مرغوبیت کالا و ارائه خدمات توسط استفاده کننده را در برداشته باشد . در غیر این صورت یا در صورتی که کنترل به طور موثر انجام نگیرد، قرارداد اجازه بهره برداری فاقد اعتبار خواهد بود.
هر گونه قرارداد اجازه بهره برداری از اختراع و طرح های صنعتی ثبت شده یا علامت ثبت شده یا اظهارنامه مربوط به آن ها به اداره مالکیت صنعتی تسلیم می شود.اداره مالکیت صنعتی، مفاد قرارداد را به صورت محرمانه حفظ ولی اجازه بهره برداری را ثبت و آگهی می کند. ( ماده 50 )

اعتراض به تقاضای ثبت علامت یا به علامت ثبت شده 

اگر کسی نسبت به تقاضای ثبت علائم ادعایی داشته باشد می تواند طبق ماده 16 قانون ثبت علائم و اختراعات اعتراض بدهد.
به موجب این ماده ، اشخاص ذیل می توانند نسبت به علامتی که تقاضای ثبت آن شده یا به ثبت رسیده است ، اعتراض کنند :
1- کسانی که آن علامت را ، علامت تجاری خود می دانند.
2- کسانی که آن علامت ، با علامت آن ها ، تا اندازه ای شباهت دارد که مصرف کنندگان عادی را به اشتباه اندازد.
در هر یک از دو صورت فوق الذکر، اگر معترض کسی باشد که علامت قبلاَ به اسم او ثبت نشده است باید در حین اعتراض، برای علامت خود، مطابق مقررات مربوط، تقاضای ثبت کرده و حق الثبت و تمام مخارج مربوط به آن را قبلاَ پرداخت نماید.
مرجع رسیدگی به اعتراض، دادگاه عمومی تهران است و دادگاه های سایر نقاط کشور، صلاحیت رسیدگی به آن را ندارند و به اعتراضات مربوط به سایر نقاط نیز در دادگاه عمومی تهران رسیدگی می شود.
وفق ماده 37، هر ذی نفع می تواند حداکثر تا سی روز از تاریخ انتشار آگهی، اعتراض خود را مبنی بر عدم رعایت قانون به اداره مالکیت صنعتی تسلیم نماید. در این صورت :
1- اداره مالکیت صنعتی رونوشت اعتراض نامه را به متقاضی ابلاغ کرده و بیست روز به او مهلت می دهد تا نظر خود را اعلام کند. متقاضی در صورت تاکید بر تقاضای خود یادداشت متقابلی را به همراه استدلال مربوط به اداره مذکور می فرستد. در غیر این صورت اظهارنامه وی مسترد شده تلقی خواهد شد.
2- اگر متقاضی یادداشت متقابلی بفرستد، اداره مالکیت صنعتی رونوشت آن را در اختیار معترض قرار می دهد و با در نظر گرفتن نظرات طرفین و مواد این قانون تصمیم می گیرد که علامت را ثبت و یا رد آن را رد کند.

ابطال ثبت علامت 

هر ذی نفع می تواند از دادگاه ابطال ثبت علامت را درخواست نماید. ابطال ثبت علامت مطابق مواد 41 و 43 قانون در دادگاه صالح مقرر در ماده 59 قانون و با تقدیم دادخواست به عمل می آید.
هر ذی نفع که ثابت کند که مالک علامت ثبت شده شخصاَ یا به وسیله شخصی که از طرف او مجاز بوده است ، آن علامت را حداقل به مدت سه سال کامل از تاریخ ثبت تا یک ماه قبل از تاریخ درخواست ذی نفع ، استفاده نکرده است ، می تواند لغو آن را از دادگاه تقاضا کند. در صورتی که ثابت شود قوه قهریه مانع استفاده از علامت شده است ، ثبت علامت لغو نمی شود.
در اظهارنامه ثبت علامت جمعی، ضمن اشاره به جمعی بودن علامت، نسخه ای از ضوابط و شرایط استفاده از آن نیر ضمیمه می شود. مالک علامت جمعی ثبت شده باید اداره مالکیت صنعتی را از هر گونه تغییر در شرایط مقرر مطلع کند.
مضاف بر این، هر گاه خواهان ثابت کند که مالک علامت ثبت شده از آن به تنهایی و یا بر خلاف ضوابط ، استفاده کرده و یا اجازه استفاده از آن را صادر می کند یا به نحوی از علامت جمعی استفاده کند یا اجازه استفاده از آن را بدهد که موجب فریب مراکز تجاری یا عمومی نسبت به مبدا و یا هر خصوصیت مشترک دیگر کالا و خدمات مربوط گردد، دادگاه علامت جمعی را باطل می کند.
دادخواست ابطال باید دارای ضمائم ذیل باشد :
1- اصل یا رونوشت مصدق کلیه اسناد و مدارک مثبت ادعای ابطال ؛
2- رسید مربوط به پرداخت ودیعه تسلیم دادخواست ابطال به دادگاه، به شرح مذکور در جدول هزینه ها ؛
3- وکالت نامه ، در صورتی که دادخواست توسط وکیل تسلیم شود.
هر دادگاه در مورد ابطال علامت ثبت شده رای نهایی صادر نماید مراتب را به مرجع ثبت ابلاغ می کند و مرجع مذکور موظف است مطابق حکم دادگاه ، بخشی از علامت یا ثبت علامت را به طور کامل یا فقط نسبت به بعضی از کالاها و یا خدمات مورد حکم در دفتر مربوط ابطال و مراتب را در روزنامه رسمی آگهی نماید. آگهی مربوط به ابطال و مراتب را در روزنامه رسمی آگهی نماید. آگهی مربوط به ابطال بر اساس مفاد رای دادگاه با درج موارد ذیل منتشر خواهد شد :
1- ذکر علامت و شماره و تاریخ ثبت آن ؛
2- اشاره به ابطال بخشی از علامت یا اینکه علامت به طور کامل یا در ارتباط با بعضی از کالاها و یا خدمات ابطال شده است ؛
3- اعلام عدم اعتبار گواهینامه ای که به موجب رای نهایی دادگاه باطل شده است.
تبصره – هزینه آگهی مزبور به عهده محکوم له می باشد. وی می تواند هزینه مذکور را در جزء خسارت از محکوم علیه مطالبه نماید. ( مواد 147 الی 149 آیین نامه )
مواد 122 و 123 و 124 قانون تعزیرات 18 / 5 / 1362 مقررات جزایی مربوط به علامت تجاری را بیان کرده اند.

چند نکته قانونی

- اظهارنامه ثبت علامت به همراه نمونه علامت و فهرست کالاها یا خدماتی که ثبت علامت برای آن ها درخواست شده و بر اساس طبقه بندی قابل اجراء یا طبقه بندی بین المللی باشد، به اداره مالکیت صنعتی تسلیم می شود. پرداخت هزینه های ثبت علامت بر عهده متقاضی است. ( ماده 33 قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری )
- متقاضی می تواند تا زمانی که اظهارنامه او هنوز ثبت نشده، آن را مسترد کند . ( ماده 35 )
- اداره مالکیت صنعتی، اظهارنامه را از لحاظ انطباق با شرایط قانون بررسی و در صورتی که علامت را قابل ثبت بداند ، اجازه انتشار آگهی مربوط به آن را صادر می کند. ( ماده 36 )
- پس از انتشار آگهی اظهارنامه و تا زمان ثبت علامت، متقاضی از امتیازات و حقوقی برخوردار است که در صورت ثبت برخوردار خواهد بود. با این حال هر گاه به وسیله متقاضی ثبت درباره عملی که پس از آگهی اظهارنامه انجام شده، دعوایی مطرح شود و خوانده ثابت کند که در زمان انجام عمل، علامت ، قانوناَ قابل ثبت نبوده است ، به دفاع خوانده رسیدگی و در مورد ثبت یا عدم ثبت علامت تصمیم مقتضی اتخاذ می شود.
- هر گونه تغییر در مالکیت ثبت علائم تجاری یا علامت جمعی یا حق مالکیت ناشی از تسلیم اظهارنامه مربوط، به درخواست کتبی هر ذی نفع از اداره مالکیت صنعتی انجام شده و به ثبت می رسد و جز در مورد تغییر مالکیت اظهارنامه ، توسط اداره مذکور آگهی می شود. تاثیر این گونه تغییر نسبت به اشخاص ثالث منوط به تسلیم درخواست مذکور است.
تغییر در مالکیت ثبت علامت یا علامت جمعی در صورتی که در مواردی مانند ماهیت ، مبدا ، مراحل ساخت ، خصوصیات یا تناسب با هدف کالاها یا خدمات سبب گمراهی یا فریب عمومی شود، معتبر نیست .
هر گونه تغییر در مالکیت ثبت یک علامت جمعی یا مالکیت اظهارنامه مربوط به آن منوط به موافقت قبلی رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور می باشد. ( ماده 38 )
- هر گونه تغییر در مالکیت نام تجاری باید همراه با انتقال موسسه یا بخشی از آن که با نام مزبور شناخته می شود، صورت پذیرد . ( ماده 49 )

ثبت شرکت فکر برتر
" ارائه دهنده خدمات تخصصی ثبت شرکت و ثبت برند "