یکی از مهم ترین عوامل در بازاریابی و کسب بازار، انتخاب نام تجاری مناسب و با مفهوم می باشد. همواره نام های تجاری که دارای مفهوم خوبی هستند و به خوبی تلفظ می شوند سریعتر در بازار مطرح می شوند.
نام و نشان تجاری عبارت است از نام ، اصطلاح ، عبارت ، علامت ، نشانه ، طرح یا ترکیبی از موارد که به منظور شناساندن محصولات و خدمات اشخاص یا شرکت ها و متمایز ساختن آن ها از محصولات و خدمات شرکت های رقیب استفاده می شوند.

حق استفاده انحصاری نام و نشان تجاری فقط در انحصار افرادی خواهد بود که آن را در اداره مالکیت صنعتی به ثبت رسانده باشند که در این صورت چنانچه شخص دیگری از آن نام و نشان تجاری یا مشابه آن در خصوص کالا و یا خدمات مورد نظر استفاده نماید تحت پیگیرد قانونی قرار خواهد گرفت.
اگر بخواهید برای محصولات خود یک نام تجاری در نظر بگیرید ، و در حقیقت مارک خودتان را روی محصولی که تولید یا توزیع می کنید بزنید و آن را بر تابلوی فروشگاه یا تولیدی یا دفتر پخش خود نیز داشته باشید و با آن نام یا مارک یا اسم تجاری تبلیغ و شناخته شوید، باید ثبت برند انجام دهید. با ثبت برند می توانید اجازه هر سوء استفاده ای را بگیرید و با قدرت و اطمینان کافی مسیر خود را بپیمایید. اما سوالی که در این رابطه به ذهن می رسد این است که آیا هر نوع برندی را می توان به ثبت رساند ؟
در قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری ، در ماده 32 محدودیت هایی برای ثبت انواع برند لحاظ شده است. در واقع برندهایی که این ویژگی ها را داشته باشند، غیرقابل ثبت محسوب می شوند :
الف- نتواند کالاها یا خدمات یک موسسه را از کالاها و خدمات موسسه دیگر متمایز سازد.
ب- خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشد.
ج- مراکز تجاری یا عمومی را به ویژه در مورد مبدا جغرافیایی کالاها یا خدمات یا خصوصیات آن ها گمراه کند.
د- عین یا تقلید نشان نظامی، پرچم ، یا سایر نشان های مملکتی یا نام یا نام اختصاری یا حروف اول یک نام یا نشان رسمی متعلق به کشور، سازمان های بین الدولی یا سازمان هایی که تحت کنوانسیون های بین المللی تاسیس شده اند بوده یا موارد مذکور یکی از اجزاء آن علامت باشد، مگر آن که توسط مقام صلاحیتدار کشور مربوط یا سازمان ذی ربط اجازه استفاده از آن صادر شود.
ه- عین یا به طرز گمراه کننده ای شبیه یا ترجمه یک علامت یا نام تجاری باشد که برای همان کالا ها یا خدمات مشابه متعلق به موسسه دیگری در ایران معروف است.
و- عین یا شبیه آن قبلاَ برای خدمات غیرمشابه ثبت و معروف شده باشد مشروط بر آن که عرفاَ میان استفاده از علامت و مالک علامت معروف ارتباط وجود داشته و ثبت آن به منافع مالک علامت قبلی لطمه وارد سازد.
ز- عین علامتی باشد که قبلاَ به نام مالک دیگری ثبت شده و یا تاریخ تقاضای ثبت آن مقدم یا دارای حق تقدم برای همان کالا و خدمات و یا برای کالا و خدماتی است که به لحاظ ارتباط و شباهت موجب فریب و گمراهی شود.
با توجه به آنچه گفته شد ، واژه های توصیف کننده مانند شیرین و واژه های عام از قبیل میز به دلیل عمومیت قابلیت ثبت ندارند. همچنین علائم گمراه کننده که مصرف کننده را نسبت به ماهیت ، کیفیت یا مبدا جغرافیایی محصول گمراه سازد برای ثبت برند مردود است زیرا باعث گمراهی مصرف کنندگان می شود. به علاوه استفاده از تصاویر و کلمات مستهجن و خلاف عرف نیز ممنوع می باشد.
جهت ثبت برند مناسب است موارد ذیل در نظر گرفته شود :
- ایجاد تفاوت و تمایز : در ثبت کردن برند باید به این نکته توجه داشته باشید که برند شما با برند ثبت شده توسط رقبای شما، متفاوت باشد و توسط افراد عادی به سهولت تمییز داده شود.
- بهره گیری از نوآوری و ابتکار : علامت تجاری باید از خلاقیت و نوآوری برخوردار باشد. بنابراین علامت تجاری نباید تکراری باشد . برخی از افراد با افزایش یا کاهش یک حرف یا یک شکل کوچک به اشکال قبلی مدعی ثبت برند می شوند که در این حالت متصدی ثبت ضمن رد آن مانع ثبت علایم تکراری می شود.
- جذابیت : علائم تجاری باید جذاب باشد ، مصرف کننده را به خود ترغیب کند و تصویر خوبی ایجاد نماید.
سوال : آیا در اسم تجاری هم مثل اسم شرکت باید فقط کلمات فارسی به کار برد ؟
در ثبت کردن برند یا اسم تجاری می توان از یک واژه لاتین یا بیشتر استفاده کرد البته به شرط داشتن کارت بازرگانی .
نام و علامت تجاری به دو صورت قابل ثبت می باشد :
شخصی ( حقیقی ) و شرکتی ( حقوقی )
بنابراین جهت انجام این کار ملزم به ثبت شرکت نیستید هر چند که ثبت برند به صورت حقوقی به شما و برند شما اعتبار بیشتری می بخشد.
• مدارک لازم جهت ثبت نام و علامت تجاری حقیقی ( برای اشخاص )
- کپی شناسنامه و کارت ملی
- داشتن جواز کسب و یا جواز تاسیس از وزارت صنایع ( مربوط به کالای مورد تقاضا )
- داشتن کارت بازرگانی ( در صورت لاتین بودن نام تجاری )
- ارائه شکل و نام تجاری در ابعاد 6 * 6
• مدارک لازم جهت ثبت نام و علاممت تجاری حقوقی ( برای شرکت ها )
- کپی روزنامه رسمی تاسیس و مدارک شرکت و آخرین روزنامه تغییرات
- کپی شناسنامه و کارت ملی افرادی که در شرکت حق امضا دارند.
- داشتن جواز تاسیس از وزارت صنایع ( در صورت فارسی بودن نام تجاری )
- داشتن کارت بازرگانی شرکتی ( در صورت لاتین بودن نام تجاری )
- ارائه شکل و نام تجاری در ابعاد 6 * 6
نکات قابل توجه در خصوص نام و علائم تجاری :
- ثبت دائم علامت و نام تجاری 10 ساله می باشد و بعد از هر 10 سال باید مجدداَ تمدید شود.
- به هر نام و علامت تجاری شماره ثبت تعلق می گیرد و فاقد مالیات می باشد.
- نام و علامت تجاری قابل انتقال به غیر است یعنی در صورتی که فردی نام تجاری داشته باشد می تواند آن را به فرد یا شرکت دیگری از طریق تنظیم سند صلح در دفترخانه منتقل نماید.