یکی از شرایط اختصاصی تصدی سمت مدیریت شرکت سهامی، سپردن سهام وثیقه است. مدیران با توجه به فعالیت هایی که در شرکت انجام می دهند، ممکن است مرتکب تقصیر شوند و به شرکت ضربه بزنند. مانند آن که تقصیر مدیران منجر به ورشکستگی شرکت شود. پس فلسفه سهام وثیقه تضمینی برای جبران خسارات مدیران است.
از ویژگی های سهام وثیقه بانام و غیرقابل انتقال بودن است. بانام است چون مختص اعضای هیات مدیره است و غیرقابل انتقال، چون به عنوان وثیقه تقصیر می باشد.
سهام وثیقه ، همانند دیگر سهام عادی شرکت است. تعداد سهام وثیقه را اساسنامه مشخص می کند اما در هر حال این تعداد نباید از حداقلی که برای رای دادن در مجامع عمومی به موجب اساسنامه لازم است کمتر باشد. به عنوان مثال اگر حداقل میزان سهام لازم برای رای دادن در مجامع عمومی 10 سهم باشد، تعداد سهام وثیقه نیز نباید از 10 سهم کم تر باشد.
سهام وثیقه مخصوص اعضای هیات مدیره است نه مدیر عامل، پس مدیر عامل مکلف به سپردن سهام وثیقه نمی باشد.
در سه حالت ذیل مدیر مکلف است سهام وثیقه را ظرف یک ماه تکمیل و به شرکت بدهد :
1. افزایش تعداد سهام وثیقه
2. انتقال قهری سهام وثیقه
3. نداشتن یا مالک نبودن تعداد لازم از سهام وثیقه
در این سه حالت ، مدیر باید ظرف یک ماه تعداد سهام لازم را تهیه و به صندوق شرکت بسپارد وگرنه مستعفی ( استعفای قهری یا اجباری ) محسوب خواهد شد و تصمیمات جلسات هیات مدیره بدون حضور او معتبر است. مستعفی محسوب شدن به معنای استعفای قهری یا غیرارادی می باشد و نیاز به دخالت دادگاه نیست.
- زمان آزادی سهام وثیقه
همان طور که می دانیم سهام وثیقه غیرقابل انتقال به غیر است. این سهام در صورتی آزاد خواهد شد که مدیر مفاصا حساب دوره تصدی خود را دریافت نماید.
به موجب ماده 116 لایحه ، تصویب ترازنامه و حساب سود و زیان هر دوره مالی شرکت به منزله مفاصاحساب می باشد. پس از تصویب مفاصاحساب و عدم بدهکاری مدیر ، در صورتی سهام وثیقه آزاد می شود که رابطه مدیریت پایان یابد، مثلاَ مدت مدیریت مدیر منقضی شود یا به نحوی سلب سمت شود.
- اطلاع رسانی بازرس در خصوص سهام وثیقه
به موجب ماده 117 لایحه ، بازرس یا بازرسان مکلف اند هر گاه تخلف از مقررات قانونی و اساسنامه شرکت راجع به سهام وثیقه مشاهده کنند، به مجمع عمومی عادی گزارش کنند.
تخلف از مقررات قانونی، مانند آن که سهام وثیقه بانام نباشد و تخلف از اساسنامه مانند آن که مدیر تعداد سهام وثیقه لازم طبق اساسنامه را دارا نباشد.
با توجه به آنچه گذشت ، می توان در رابطه با سهام وثیقه چنین گفت :
- تکلیف : هیات مدیره
- بانام
- غیرقابل انتقال
- تعداد : اساسنامه
- حداقل تعداد : حداقل لازم برای رای دادن نباید کمتر باشد.
- عدم تکمیل سهام وثیقه ظرف یک ماه : مستعفی
- آزادی سهام وثیقه : پایان رابطه مدیریت + دریافت مفاصا حساب
- نظارت بر سهام وثیقه : بازرس