وفق ماده 4 لایحه قانون تجارت ، " شرکت های سهامی به دو نوع تقسیم می شوند :
نوع اول : شرکت هایی که موسسین آن ها قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تامین می کنند. اینگونه شرکت ها شرکت سهامی عام نامیده می شوند.
نوع دوم : شرکت هایی که تمام سرمایه آن ها در موقع تاسیس منحصراَ توسط موسسین تامین گردیده است. اینگونه شرکت ها شرکت سهامی خاص نامیده می شوند " .
با توجه به تعریف بالا بارزترین تفاوت شرکت سهامی عام و خاص، تفاوت در نوع تامین سرمایه شرکت می باشد. مثلاَ اگر 5 نفر قصد تشکیل شرکت سهامی را داشته باشند، در سهامی خاص فقط همین 5 نفر باید تمام سرمایه شرکت را شخصاَ تعهد کنند، اما در سهامی عام این 5 نفر مبلغی را طبق قانون تعهد و مابقی سرمایه شرکت را به عموم مردم پیشنهاد می کنند تا اشخاص علاقه مند سهام شرکت را خریداری کنند. شرکت سهامی عام مانند شیر پاستوریزه پگاه اصفهان و شرکت سهامی خاص مانند کاله آمل.

• میزان سرمایه در سهامی عام و خاص

به موجب ماده 5 لایحه قانون تجارت ، " در موقع تاسیس ، سرمایه شرکت های سهامی عام از پنج میلیون ریال و سرمایه شرکت های سهامی خاص از یک میلیون ریال نباید کمتر باشد . "
قانون گذار در این ماده ، میزان حداقل سرمایه را پیش بینی نموده است. در شرکت سهامی عام و خاص حداکثر سرمایه در قانون معین نشده است.

• پایین آمدن سرمایه شرکت از حداقل مقرر قانونی

مثلاَ سرمایه شرکت سهامی عام ، به دو میلیون ریال و سرمایه شرکت سهامی خاص، به پانصد هزار ریال کاهش یابد. فرقی نمی کند کاهش سرمایه به چه دلیلی باشد، مثلاَ دلیل کاهش سرمایه قوه قهریه یا تقصیر موسسین باشد.
در این حالت به موجب ماده 5 لایحه ، " باید ظرف یک سال نسبت به افزایش سرمایه تا میزان حداقل مقرر اقدام به عمل آید یا شرکت به نوع دیگر از انواع شرکت های مذکور در قانون تجارت تغییر شکل یابد وگرنه هر ذینفع می تواند انحلال آن را از دادگاه صلاحیت دار درخواست کند. هر گاه قبل از صدور رای قطعی موجب درخواست انحلال منتفی گردد دادگاه ، رسیدگی را موقوف خواهد نمود ."
بر این اساس، شرکت باید ظرف یک سال افزایش سرمایه تا حداقل مقرر قانون یا تغییر به یکی از شرکت های ماده 20 ق. ت مانند تضامنی یا بامسئولیت محدود را انتخاب کند. دلیل اختیار تغییر به یکی از شرکت های قانون تجارت این است که در شرکت های قانون تجارت، حداقل سرمایه پیش بینی نشده است.
در صورتی که حداکثر ظرف یک سال ، شرکت اقدام به افزایش سرمایه یا تبدیل شرکت ننماید، هر ذینفع می تواند برای انحلال شرکت به دادگاه مراجعه کند. مراجعه به دادگاه، با تقاضای ذینفع می باشد و دادگاه راساَ به موضوع انحلال رسیدگی نمی کند.
نتیجه آنکه :
چنانچه سرمایه شرکت ظرف یک سال از حداقل قانونی پایین بیاید، می بایست :
1- سرمایه شرکت افزایش پیدا کند
2-  و یا به یکی از شرکت های قانون تجارت تغییر یابد.
والا هر ذینفع می تواند برای انحلال شرکت به دادگاه مراجعه نماید.
مدارک لازم جهت تسلیم به مرجع ثبت شرکت ها برای ثبت افزایش سرمایه شرکت سهامی عام :
به موجب ماده 175 لایحه، مدارک لازم برای ثبت افزایش سرمایه عبارتند از :
1- طرح اعلامیه ی پذیره نویسی در خصوص سهام جدید
2- آخرین ترازنامه و حساب و سود و زیان نیز که به تصویب مجمع عمومی عادی رسیده پیوست طرح اعلامیه پذیره نویسی می گردد و اگر تصویب نشده این نکته باید در طرح اعلامیه پذیره نویسی قید شود.
چند نکته :
1- آخرین ترازنامه و حساب سود و زیان که به تصویب مجمع عمومی رسیده باید هم در مرجع ثبت شرکت ها و هم مرکز شرکت آماده باشد.
2- در شرکت سهامی عام با تصویب قانون بازار، اجازه انتشار اعلامیه پذیره نویسی تنها پس از تایید سازمان بورس و پس از آن مرجع ثبت شرکت ها امکان پذیر است. مرجع ثبت شرکت ها و سازمان بورس پس از احراز اینکه طرح اعلامیه پذیره نویسی با قانون منطبق است مانند زمان تاسیس اجازه انتشار آن را صادر می نماید.
مدارک لازم جهت تسلیم به مرجع ثبت شرکت ها برای ثبت افزایش سرمایه شرکت سهامی خاص :
به موجب ماده 183 لایحه، مدارک ذیل برای ارائه به مرجع ثبت شرکت ها الزامی می باشد :
1- صورت جلسه مجمع عمومی فوق العاده که افزایش سرمایه را تصویب نموده یا اجازه آن را به هیئت مدیره داده است و در صورت اخیر، صورت جلسه هیئت مدیره که افزایش سرمایه را مورد تصویب قرار داده است.
2- یک نسخه از روزنامه ای که آگهی مذکور در ماده 169 این قانون در آن نشر گردیده است.
3- اظهارنامه مشعر بر فروش کلیه سهام جدید و در صورتی که سهام جدید امتیازاتی داشته باشد باید شرح امتیازات و موجبات آن در اظهارنامه قید شود.
4- در صورتی که قسمتی از افزایش سرمایه به صورت غیرنقد باشد باید تمام قسمت غیرنقد تحویل گردیده و با رعایت ماده 82 این قانون به تصویب مجمع عمومی فوق العاده رسیده باشد. مجمع عمومی فوق العاده در این مورد با حضور صاحبان سهام شرکت و پذیره نویسان سهام جدید تشکیل شده و رعایت مقررات مواد 77 لغایت 81 این قانون در آن قسمت که به آورده غیرنقد مربوط می شود الزامی خواهد بود و یک نسخه از صورت جلسه مجمع عمومی فوق العاده باید به اظهارنامه مذکور در این ماده ضمیمه شود.
نکته : مانند زمان تاسیس آورده غیرنقد باید تماماَ به شرکت تحویل داده شود و به ارزیابی کارشناس رسمی دادگستری برسد و آورده غیرنقد را نمی توان به بیش از میزان ارزیابی کارشناسی رسمی دادگستری تصویب نمود.
کلیه امور ثبتی و اداری خود را به ما بسپارید.