یکی از انواع موضوع حق مالکیت صنعتی نام تجاری است.
نام تجاری نام یا عنوانی است که تاجر با آن نام یا عنوان معین به فعالیت اقتصادی و تجاری می پردازد. با این ترتیب نام تجاری عاملی است که تجار و موسسه یا بنگاه های مربوط به آنان را از یکدیگر متمایز می گرداند. به تعبیر دیگر نام یا اسم تجاری، تاجری را از تاجر دیگر و یا یک موسسه و بنگاه اقتصادی را از بنگاه های اقتصادی دیگر متمایز می کند.

اصولاَ نام یا نام گذاری وسیله ای است برای شناسایی و تمایز افراد مشابه از یکدیگر به طوری که تشابه بین آن ها سبب گمراهی و سردرگمی نگردد. همان طور که انسان ها از طریق نام گذاری از هم متمایز می شوند، نام تجاری نیز در همین راستا و با همین هدف به وجود آمده است. حال این سوال پیش می آید که شرایط اساسی صحت نام تجاری چیست ؟
به عنوان مثال آیا می توان از یک علامت ، شکل ، طرح یا عنوانی که با نوع فعالیت تاجر ولو به نحو مختصر تناسب داشته باشد، بدون رعایت هیچ گونه تشریفاتی به عنوان نام تجاری استفاده کرد ؟ در این مقاله به بررسی این مطلب خواهیم پرداخت .

شرایط اساسی صحت نام تجاری :

اولاَ- نام بازرگانی باید قانونی و مشروع باشد.
ثانیاَ- اغفال کننده و گمراه کننده نباشد.
ثالثاَ- ذوقی باشد.
رابعاَ- دور از واقعیت نباشد.
خامساَ- خلاف اخلاق حسنه و نظم عمومی نباشد.

 عدم ایجاد شبهه :

نام تجاری نباید ایجاد شبهه کند و برای مشتریان در زمینه فعالیت های اقتصادی تولیدی یا خدماتی ارائه شده به وسیله تاجر یا موسسه تجاری، اغفال کننده نباشد و مشتری را دچار اشتباه و سردرگمی نکند. بنابراین باید نام تجاری انتخابی با رشته فعالیت تاجر یا موسسه تجاری تا حدودی ارتباط داشته باشد. به طور مثال استعمال کلمه " هنرمند " به عنوان نام تجاری در مشاغل و حرفه هایی که ارتباطی با کلمه " هنر " نداشته باشد ، مشتری را اغفال و گمراه خواهد کرد و یا استعمال کلمه ای که نام یک سازمان رسمی کشور است یا این که انتخاب یک نام مبدا جغرافیایی که با فعالیت واقعی تاجر ارتباط نداشته باشد، اغفال کننده است.
با این ترتیب نام تجاری انتخابی تاجر باید مشخص کننده نوع فعالیت مورد نظر تاجر باشد، به طوری که اغوا کننده و اغفال کننده مشتریان نبوده و جنبه توصیفی و کلی نداشته باشد.

رعایت نظم جامعه :

نام تجاری چه به صورت مستعار باشد یا به صورت فانتزی ، نباید باعث جریحه دار کردن احساسات جامعه گردد و به نظم جامعه لطمه وارد کند. البته اخلاق حسنه و نظم عمومی در همه جهان مفهوم واحدی ندارند بلکه در هر کشوری معیار مختص به خود را دارا است. لذا ضابطه معین جهانی که مرز اخلاق و ضد اخلاق و یا نظم و ضد نظم را بتواند مشخص کند، قابل ارائه نیست بنابراین باید با توجه به موقعیت و وضع زندگی و فرهنگ و تمدن هر جامعه این مرز مشخص گردد. ماده 975 قانون مدنی ایران که می گوید : " محکمه نمی تواند قوانین خارجی و یا قرار دادهای خصوصی را که برخلاف اخلاق حسنه بوده و یا به واسطه جریحه دار کردن احساسات جامعه یا به علت دیگر، مخالف نظم عمومی محسوب می شود به موقع اجرا گذارد. اگرچه اجراء قوانین مزبور اصولاَ مجاز باشد " ، موید این نظر است.
بنابراین ممکن است نام تجاری مستعار و یا فانتزی در کشوری خلاف اخلاق حسنه و نظم عمومی باشد ولی در کشور دیگر چنین نباشد.

 مشروعیت :

انتخاب نام بازرگانی وقتی اعتبار دارد که ممنوعیت قانونی نداشته باشد. به عبارت دیگر باید مشروع باشد. بنابراین اگر قانون انتخاب نامی را به عنوان اسم بازرگانی ممنوع اعلام کرده باشد، نمی توان از آن به عنوان نام تجاری استفاده کرد. در بعضی از کشورها از جمله در فرانسه نام تجاری باید به ثبت برسد. لذا اسامی ممنوع شده قانونی قابل ثبت نیست و نام تجاری تا زمانی که به ثبت نرسیده اعتبار قانونی نداشته و مورد حمایت قرار نمی گیرد.

 استفاده از نام محل :

تاجر یا موسسه تجاری می تواند نام شهرها، نواحی و حتی کشورها را به عنوان نام بازرگانی خود انتخاب کند اما نام یا اسامی جغرافیایی که جنبه عمومی داشته باشد، نمی تواند نام تجاری اختصاصی یک تاجر باشد. همان طور که مارک یا علامت صنعتی یا تولیدی و خدماتی همین خصوصیت را دارد و نمی توان برای افراد حق اختصاصی قائل شد. به عبارت دیگر نمی توان نام جغرافیایی منطقه ای را نام تجاری انحصاری برای موسسه تولیدی که در آن محل قرار گرفته است انتخاب کرد. زیرا برای سایر تجار مستقر در آن ناحیه نیز امکان استفاده از نام جغرافیایی آن محل مشهور وجود دارد و نمی توان آنان را از این حق محروم کرد. البته تاجر می تواند اسمی را از ترکیب نام محل جغرافیایی معین با نام یا عناوین دیگر به وجود آورد و این نام مرکب را برای اسم بازرگانی خود انتخاب کند. به طور مثال تاجری می تواند نام تجاری خود را تهران الکترونیک معرفی کند که در این صورت چنین نامی، نام تجاری اختصاصی تاجر باید شناخته شود. یا مثلاَ در فرانسه می تواند نام تجاری هتلی به نام " گراند هتل نتردام پاریس" باشد.
در فرانسه از علامتی که به وسیله شخص ثالثی قبلاَ انتخاب شده باشد و همچنین از پرچم و نام شرکت ها، نمی توان به عنوان نام بازرگانی استفاده کرد.
همچنین در کشور فرانسه هر گاه یک مارک تولیدی قبلاَ به ثبت رسیده باشد و بعد شخص دیگری آن مارک را به عنوان نام بازرگانی انتخاب کند، تقلب و تزویر محسوب خواهد شد.
عنوان بک اثر فکری یعنی عنوان یک کتاب گاهی مشهور می شود و این عنوان در اذهان عمومی جایگاه ویژه ای پیدا می کند. به طور مثال عنوان کتابی به نام " کلبه عمو توم " یا عنوانی به نام " سپید دندان " در بین طبقات مردم شهرت دارد. حال اگر تاجری علاقه مند شود که از این گونه عناوین ادبی و امثال آن به عنوان نام تجاری استفاده کند در فرانسه باید از مولف کسب اجازه کند.
در حقوق ایران راجع به این موضوع حکمی وجود ندارد ولی به نظر می رسد برای حفظ حیثیت و شخصیت مولف لازم است از وی کسب اجازه شود.

 عدم اغفال :

همان طور که اشاره شد نام بازرگانی باید گمراه کننده نباشد والا عنوان مکارانه یا تقلب و تزویر ممکن است به همراه داشته باشد. معیار تشخیص حالت سردرگمی و گمراهی در رویه قضایی، معیار و استاندارد هایی است که مشتریان و مصرف کنندگان ارائه می کنند. به این معنی که در نظر مصرف کننده و مشتری آیا نام بازرگانی انتخاب شده اغفال کننده است یا خیر؟ که تشخیص آن با دادگاه خواهد بود اثبات خطر به اشتباه افتادن مشتریان یا اغفال مصرف کنندگان محصولات یا استفاده کنندگان از خدمات بر عهده صاحب نام بازرگانی مقدم است که مدعی است صاحب نام تجاری جدید به حقوق وی تجاوز کرده است.
یک نام تجاری وقتی گمراه کننده است که مشابه نام تجاری تاجر دیگری با فعالیت تجاری و اقتصادی مشابه باشد و مشتری، مصرف کننده از نظر طبیعت و واقعیت دچار اشکال و سردرگمی گردد.
به طور مثال فعالیت تجاری چرم واقعی و چرم مصنوعی، فعالیت مشابه اغفال کننده است. اگر دو تاجر با نام بازرگانی همانند به عرضه این دو نوع محصول اشتغال داشته باشند. ولی اگر یکی از دو تاجر که نام تجاری مشابه داشته باشد و تاجر دیگر به تولید و یا عرضه محصولات غذایی دام و طیور بپردازد مشابهتی بین این نوع فعالیت تجاری وجود ندارد.
اگر یک نام تجاری از شهرت و معروفیت خاصی برخوردار باشد، تاجر دیگر نمی تواند از این نام تجاری در فعالیت تجاری و اقتصادی مشابه ولو فرعی باشد، استفاده کند به این بهانه که شهرت و معروفیت نام تجاری مقدم در حدی است که انتخاب نام همانند آن سبب گمراهی و اشتباه مصرف کنندگان نخواهد بود، چنین اقدامی تزویر محسوب می شود و موجب مسئولیت مدنی است.
از انتخابتان متشکریم.
همراهی متخصصان مجرب ما را در ثبت شرکت فکر برتر پذیرا باشید :
• شماره تماس:42143-021
• سامانه ی پیامکی: 100042143
• تماس با مشاوران ارشد از طریق شماره های مندرج در سامانه