اهمیت روز افزون سرمایه گذاری مستقیم خارجی و رقابتی که بین کشورها در جذب بیشتر آن صورت می گیرد ، موضوعی است که هر روز مفاد چند خطی را در روزنامه یا مجله ای به خود اختصاص می دهد.
با مراجعه به تاریخ ، درخواهیم یافت که فعالیت شرکت های خارجی در ایران از سال 1830 میلادی آغاز گردیده است. اولین آن ها شرکت معروف " رالی " لندن بود که با تاسیس یک شعبه در تبریز مستقر شد. از آن زمان به بعد شرکت های خارجی مختلفی در ایران به فعالیت پرداختند.
شرکت های خارجی برای تحقق اهداف بازاریابی ، ممکن است به تاسیس شعبه اقدام نمایند. اما چه قوانین و مقرراتی راجع به شعبه شرکت های خارجی حاکم است ؟ در این مقاله سعی شده است تا به بررسی این موضوع پرداخته شود. شایان ذکر است، متقاضیان محترم ، جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانند به مقالات زیر نیز مراجعه نمایند :
- طریقه ی ثبت شعبه شرکت خارجی
- مدارک لازم برای ثبت شعبه شرکت خارجی در ایران

• شعبه شرکت خارجی

همان طور که اشاره شد ، مهم ترین علتی که یک شرکت خارجی به تاسیس شعبه در کشور دیگری اقدام می نماید، بازاریابی است . صادرکنندگان اغلب به این نتیجه می رسند که تجارت از طریق شعب یا شرکت های فرعی بازارهای تازه ای را بر روی محصولات آنان می گشاید و دربرگیرنده عامل رشد قابل توجهی می باشد. بنابراین برای تحقق چنین هدفی ممکن است شرکت خارجی به تاسیس شعبه یا شرکت فرعی اقدام نماید.
تفاوت اصلی تعیین کننده میان این دو نوع قالب حقوقی در آن است که شعبه تنها بخشی از وجود صادرکننده در کشور خارجی است و از طریق دایر کردن دفتر یا شعبه ، صادر کننده شخصاَ در آن کشور حاضر است ، بدون آن که شخصیتی متمایز و مستقل از شرکت اصلی داشته باشد. بنابراین اگر شعبه شرکت خارجی متقاضی دریافت اعتبار بانکی باشد، بانک به اخذ وثیقه یا ضمانت از شرکت خارجی اقدام نمی نماید. زیرا دیون شعبه خود به خود دیون شرکت اصلی خواهد بود. با وجود این شرکت فرعی بر خلاف شعبه ، شخصیت حقوقی مستقل از شرکت خارجی اصلی در کشور خارجی که در آن به ثبت رسیده است ، کسب می نماید و چنان چه متقاضی اعتبار بانکی باشد، بانک ممکن است ضمانت لازم را از سوی شرکت مادر برای تضمین دیون شرکت فرعی تقاضا نماید.
ماده 2 آیین نامه ثبت شعبه یا نمایندگی ، شعبه شرکت خارجی را چنین تعریف می نماید : " شعبه شرکت خارجی ، واحد محلی تابع شرکت اصلی است که مستقیماَ موضوع و وظایف شرکت اصلی را در محل انجام می دهد. فعالیت شعبه در محل، تحت نام و با مسئولیت شرکت اصلی خواهد بود ."
بنا بر تعریف فوق، اولاَ : شعبه واحد محلی شرکت اصلی می باشد. یعنی با ثبت شعبه در کشور ایران گویی شرکت خارجی در ایران حاضر است ؛ ثانیاَ : این واحد به طور مستقیم موضوع و وظیفه شرکت اصلی را در ایران انجام خواهد داد. به عبارت دیگر، تنها در چارچوب اساسنامه شرکت اصلی ، و نه بیش از آن ، می تواند فعالیت کند ؛ ثالثاَ : شعبه شرکت خارجی بانام و با مسئولیت شرکت اصلی خواهد بود. به عبارت دیگر، کلیه مسئولیت های قانونی را شرکت اصلی خواهد داشت و در صورت لزوم شرکت اصلی پاسخگو می باشد.
ضوابط ثبت شرکت ها و مالکیت های صنعتی و معنوی در مناطق آزاد تجاری – صنعتی ج. ا. ا به گونه ای شعبه را تعریف نموده است که گویی مراد از آن شرکت فرعی می باشد. طبق بند 7 ماده 1 ضوابط مذکور : " شعبه یک شرکت یا موسسه ، شخص حقوقی است که در منطقه توسط شرکت یا موسسه اصلی که در خارج از منطقه ایجاد شده تشکیل شده است و اکثریت سهام آن متعلق به شرکت یا موسسه مذکور می باشد و این شخص حقوقی تازه تاسیس، شرکت یا موسسه فرعی آن محسوب می شود . " همان گونه که ملاحظه می شود، طبق مفاد این بند مفهوم شعبه و شرکت فرعی در هم آمیخته شده است. زیرا مقرر گشته است همین که اکثریت سهام شرکت تازه تاسیس متعلق به شرکت اصلی باشد، شرکت مزبور " شعبه " قلمداد خواهد شد. حال آن که آن چه که به طور اصولی از شعبه در حقوق تجارت بین الملل مد نظر است ، واحدی است که لزوماَ صد در صد سهام آن متعلق به همان شرکت اصلی می باشد و بدون آن که شخصیتی مستقل داشته باشد، در واقع دفتر همان شرکت اصلی محسوب می شود.
طبق ماده 1 آیین نامه اجرایی قانون اجازه ثبت شعبه ، شرکت های خارجی که در کشور محل ثبت خود شرکت قانونی شناخته می شوند ، مشروط به عمل متقابل در کشور متبوع ، می توانند برای فعالیت در ایران در زمینه های زیر بر اساس مقررات این آیین نامه و سایر قوانین و مقررات مربوط ، نسبت به ثبت شعبه یا نمایندگی خود در ایران اقدام نمایند :
- ارائه خدمات بعد از فروش کالاها یا خدمات شرکت خارجی ؛
- انجام عملیات اجرایی قراردادهایی که بین اشخاص ایرانی و شرکت خارجی منعقد می شود ؛
- بررسی و زمینه سازی برای سرمایه گذاری شرکت خارجی در ایران ؛
- همکاری با شرکت های فنی و مهندسی ایرانی برای انجام کار در کشورهای ثالث ؛
- افزایش صادرات غیرنفتی جمهوری اسلامی ایران ؛
- ارائه خدمات فنی و مهندسی و انتقال دانش فنی و فناوری ؛
- انجام فعالیت هایی که مجوز آن توسط دستگاه های دولتی که به طور قانونی مجاز به صدور مجوز هستند ، صادر می گردد. از قبیل ارائه خدمات در زمینه های حمل و نقل ، بیمه و بازرسی کالا ، بانکی ، بازاریابی و غیره .

• مراحل ثبت شعبه شرکت خارجی

- فراهم نمودن مدارک لازم جهت ثبت شعبه
- مراجعه به واحد تعیین نام اداره ثبت شرکت ها جهت تعیین نام ( در تعیین نام باید دقت شود نام تایید شده عین نام شرکت خارجی با قید شعبه باشد و از اختصار نام یا ترجمه آن خودداری گردد ) .
- اخذ رسید تحویل مدارک مورد نیاز
- تهیه پیش نویس آگهی تاسیس در صورت نبود ایرادات و نواقص دیگر
- پرداخت حق الثبت و حق الدرج با مراجعه به بانک
- ثبت مفاد پیش نویس آگهی تایید شده در دفتر مربوطه
- تعیین شماره ثبت و شناسه ملی
- اخذ آگهی تاسیس از دبیرخانه
- تحویل یک نسخه از آگهی تاسیس شعبه یا نمایندگی شرکت خارجی به واحد روابط عمومی مستقر در اداره مربوطه جهت درج در روزنامه کثیرالانتشار و اخذ رسید
• چند نکته قانونی :
1- به موجب مواد 7 و 8 آیین نامه اجرایی قانون اجازه ثبت شعبه یا نمایندگی شرکت های خارجی، شعبه شرکت خارجی موظف است هر سال گزارش سالانه شرکت اصلی مشتمل بر گزارش های مالی حسابرسی شده توسط حسابرسان مستقل مقیم در کشور متبوع را به دستگاه ذی ربط ارائه نماید.
2- طبق ماده 6 آیین نامه قانون نامبرده ، اشخاصی که مجوز فعالیت آن ها از سوی مراجع ذی ربط لغو می شود مکلفند در مهلت تعیین شده توسط اداره ثبت شرکت ها و موسسات غیرتجاری، نسبت به انحلال شعبه یا نمایندگی و انجام امور تصفیه آن اقدام نمایند.
از همراهیتان سپاسگزاریم.