یکی از کارهای حساس و مهم برای توسعه ی کسب و کار، ثبت شرکت و راه اندازی یک کسب و کار به صورت کاملاً قانونی و با اعتبار بالا است. توسعه ی کسب و کار قانونی نیازمند کسب اطلاعات و افزایش دانش حقوقی افراد است.

با توجه به وجود مبنای حقوقی که امروزه در ثبت شرکت ها وجود دارد، شرکا با اعتماد به یک ساختار قانونی بتوانند با خیال راحتی اقدام به مشارکت با یکدیگر کنند و کسب و کار خود را توسعه دهند. اشخاص به طور معمول از زمانی که به عنوان موسس در ثبت یک شرکت حقوقی شراکت می کند خود را با دیونی روبرو می کند که شناسایی آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می باشد. در این مقاله از ثبت شرکت فکر برتر در مورد مسئولیت شرکا در شرکت سهامی خاص به بیان مطالبی خواهیم پرداخت.

معمولا هنگام ثبت شرکت در اساسنامه و یا در شرکت نامه بسته به نوع شرکت، مسئولیت شرکا مشخص می شود. شرکت ها یا از نوع اشخاص هستند و یا از نوع سرمایه ای . نوع شرکت در مسئولیت شرکا کاملا دخیل است. شرکت های سرمایه ای، مسئولیت شرکا را با سرمایه و یا سهام آنها تعیین می کنند و شرکت های اشخاص مسئولیت شرکا را بسته به نام و آوازه فرد و بصورت معمولاً تماماً بر عهده افراد تعیین می کنند.

به طور معمول شرکت ها به دو گروه شرکت های سهامی عام و شرکت های سهامی خاص تقسیم می شوند. شرکت‌های سهامی خاص، در واقع به شرکت هایی گفته می شود که سرمایه آن به سهام هایی تقسیم می شود که مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنها است.

معمولا کلیه مسئولیت شرکت‌های سهامی خاص، بر عهده هیئت مدیره آن شرکت می باشد. همچنین مسئولیت مدیران شرکت های سهامی خاص به گونه‌ای است که می توانند به صورت کاملا مستقل شرکت را اداره نمایند و سایر سها م‌داران شرکت حق هیچ گونه دخالت در تصمیم‌ گیری‌های شرکت را نخواهند داشت. 

انواع شرکت ها

1. شرکت سهامی  ( سهامی عام و سهامی خاص)

یکی از معتبر ترین شرکت های تجاری، شرکت های سهامی می باشند. این نوع شرکت ها کاملا سرمایه محورانه عمل می کنند و اعتبار خود را از سرمایه ها می گیرند. در این  نوع شرکت ها هر فرد وظیفه دارند با توجه بر نوع شرکت میزانی از سرمایه شرکت را خریداری کند. بنابراین هر شخص در قبال سرمایه ای که وارد شرکت می کند سهام تعریف شده ای که در اساسنامه ذکر شده است را دریافت می کند.

در این شرکت ها هر فرد یا شریک که به سهامدار در شرکت های سهامی شناخته می شود در این شرکت ها به اندازه سهام خود در شرکت مسئولیت دارد. سهام در این نوع شرکت ها قابل افت و رشد است و باید در هر زمان میزان اعتبار سهام مشخص شود تا مسئولیت شرکا بر اساس آن تعیین گردد.

همچنین باید به این موضوع نیز اشاره کرد که هر یک از شرکا فقط به اندازه سهام خود و نه بیشتر در شرکت سهامی مسئولیت دارد . با توجه به این موضوع هیچ یک از شرکا نمی توانند بیش از سهام خود در شرکت برای شرکت هزینه کند و یا دارایی های شخصی خود را وارد کار کند.

2. شرکت با مسئولیت محدود

در این نوع شرکت ها هم سرمایه و هم شرکا به نوعی در اعتبار شرکت موثر می باشند. در شرکت با مسئولیت محدود هر شخص باید میزانی از سرمایه مورد نیاز و تعهد شده شرکت را قبول کند و خریداری کند. در این حالت هر شخص نیز به اندازه سرمایه ای که وارد شرکت می کند در قبال شرکت مسئولیت دارد. این مقدار از سرمایه معمولا ثابت است و هر گاه نیاز به افزایش سرمایه باشد از محل سود شرکا و یا آورده شرکا می تواند افزایش سرمایه انجام شود و در نتیجه مسئولیت شرکا هم افزایش می یابد.

در این نوع شرکت معمولاً به سهم شرکا، سهم الشرکه گفته می شود که این سهم  دقیقاً به اندازه سرمایه اسمی هر فرد در شرکت است و نیازی نیست بیش از آن و یا از دارایی های شخصی برای جبران دیون شرکت استفاده نماید این هم زمانی که شرکت سرمایه لازم را برای پرداخت دیون نداشته باشد.

3. شرکت تضامنی

این نوع شرکت که نوعی شرکت اشخاص است هر یک از شرکا که نامشان به طور کاملا مستقل در نام شرکت آورده می شود و یا تاکید به مشارکت آنها در شرکت می شود باید تمامی دیون و بدهی های شرکت را قبول کرده و در صورت ورشکستگی و یا بدهی شرکت باید آن را تمام و کمال پرداخت نمایند. ناگفته نماند که در شرکت تضامنی هم اول دارایی و سرمایه شرکت هزینه می شود.

4. شرکت نسبی

شرکت نسبی نیز نوعی دیگر از شرکت تضامنی است با این تفاوت که در شرکت نسبی هر فرد تنها به اندازه سرمایه ای که وارد کرده است مسئولیت قبول می کند و در واقع شرکا در شرکت نسبی به اندازه سهم الشرکه خود مشارکت و مسئولیت دارند.

5. شرکت مختلط سهامی

شرکت مختلط سهامی، نوعی شرکت است که که از ترکیب شرکا ضامن و شرکا سهامی به وجود می آید. در این نوع شرکت با استناد به قوانین شرکت های تابعه خود میزان مشارکت شرکا تعیین می شود. در این حالت مسئولیت شرکا سهامدار به میزان سهامی است که در شرکت دارند و تنها به اندازه همین سهام باید پاسخگوی دیون و بدهی های شرکت باشند.

در این نوع شرکت  شریک یا شرکا ضامن باید تمامی بدهی ها و دیون شرکت را فارغ از میزان مشارکت سایر شرکا تعهد کنند. در چنین وضعی پس از هزینه سرمایه شرکت باید هر فرد سهامدار به اندازه سهام خود و هر فرد شریک ضامن به اندازه کل دیون شرکت یا تمامی بدهی های شرکت اقدام به قبول مسئولیت کند.

6. شرکت مختلط غیر سهامی

شرکت مختلط غیر سهامی نیز نوعی دیگر از شرکت است که از ترکیب شرکا ضامن و شرکا با مسئولیت محدود به وجود می آید. در این حالت شرکا با مسئولیت محدود تنها به اندازه آورده خود در شرکت مسئولیت دارند و شرکا ضامن باید تمامی دیون و بدهی های شرکت را قبول کنند. در این نوع شرکت نیز پس از هزینه کردن سرمایه شرکت باید هر فرد با مسئولیت محدود به اندازه سرمایه خود یا سهم الشرکه خود در شرکت مختلط غیر سهامی و هر شریک ضامن نیز به اندازه تمامی بدهی های شرکت مسئولیت قبول نماید.

7. شرکت تعاونی

معمولا شرکت های تعاونی از الگوی شرکت های سهامی برای شکل گیری و ثبت بهره می برند که در این حالت هر یک از شرکا سهامدار شرکت بوده و باید به اندازه سهام خود در شرکت پاسخگوی بدهی های و دیون شرکت باشند و نه بیشتر . اما در زمانی که به صورت غیر سهامی، شرکت تعاونی ثبت شود باید بر اساس تراضی شرکا در اساسنامه و یا نوع توافقات آنها میزان مسئولیت هر فرد مشخص شود.

8. موسسه غیر تجاری

در این موسسات هر شخص به میزان سهم الشرکه خود در شرکت تعهدات و بدهی های شرکت را قبول می کند. توجه  داشته باشید که موسسه غیر تجاری در واقع از شرکت های تجاری جدا است اما نوع مسئولیت در آن تا حدود زیادی مشابه با  شرکت های با مسئولیت محدود می باشد مگر این که نوع دیگری از توافق برای مسئولیت ها در بین شرکا شکل گرفته باشد و مورد موافقت همه باشد.

همچنین باید به این موضوع اشاره کرد که در همه انواع شرکت ها مسئولیت ها می تواند  بصورت توافقی و به اشکال متفاوت دیگری نیز در اساسنامه  و یا شرکتنامه مورد توافق همه شرکا واقع شود، مشروط به اینکه همه شرکا موافق بوده و اساسنامه را تایید نمایند.

میزان مسئولیت شرکا در شرکت سهامی خاص به چه صورت است؟

براساس ماده 118 قانون تجارت در رابطه با تأسیس شرکت‌ ها، معمولا به هیأت مدیره شرکت‌های سهامی خاص اختیار تام داده می شود و این افراد می توانند تمامی تصمیمات خود را به صورت کاملاً مستقل عملی کنند.

توجه داشته باشید تنها در زمانی که به هر دلیلی هیئت مدیره اقدام به انجام کار نادرست و به ضرر شرکت و سهامداران کند، سهامداران شرکت می‌توانند با ارائه مدرک معتبر و پس از ثابت کردن قصور هیئت مدیره خواستار جبران خسارات و ضرر و زیان شوند و از هیئت مدیره ی شرکت شکایت نمایند.

قوانین مرتبط با مسئولیت های شرکا در شرکت های سهامی خاص

• به طور معمول در شرکت‌ های سهامی خاص، میزان مسئولیت هر یک از شرکا به اندازه مبلغ اسمی سهام خریداری شده است.
• طبق قانون مرتبط با شرکت های سهامی خاص، مسئولیت صاحبان سهام که نباید تعداد آنها از سه نفر کمتر باشد، محدود به میزان سهام آنها است و در زمانی که سرمایه شرکت از مبلغ مقرر کمتر شود، شرکا وظیفه دارند تا طی یک سال سرمایه از بین رفته شده را تماما جبران کنند و یا می توانند شرکت سهامی خاص را به نوع دیگری از شرکت سهامی و تضامنی تبدیل کنند.
• هیئت مدیره شرکت های سهامی خاص مسئولیت انجام کلیه مسائل حقوقی مربوط به شرکت در چارچوب قوانین تجارت را برعهده دارند.

پرداخت بدهی شرکت سهامی خاص بر عهده چه کسی است؟

با استناد بر قانون مالیات مستقیم، مسئولیت کلیه بدهی های مالیاتی هر شرکت سهامی خاصی برعهده ی  آخرین مدیران آن می‌باشد. همچنین طبق قانون تجارت کلیه بدهی ها به سایر سهامداران و یا مدیران قبلی مرتبط نخواهد شد.

با وجود این قوانین متوجه می شویم، با توجه به اینکه سهام هر فردی در شرکت سهامی خاص بر اساس آورده‌ی خود است، پس سایر افراد و شرکا مسئولیتی در قبال بدهی‌ها نخواهند داشت. اما با استناد ماده 1 لایحه قانونی تجارت، اشخاص حقوقی و سهامداران در شرکت‌ های سهامی خاص، برای پرداخت بدهی تنها تا مبلغ اسمی سهام خود مسئولیت خواهند داشت، و بیشتر از آن مسئولیت نخواهد داشت.

علاوه بر بدهی‌های معمول شرکت سهامی خاص، بدهی‌های مالیاتی شرکت نیز وجود دارد که پرداخت این بدهی بر عهده شرکت بوده و بایستی از محل وجوه و دارایی‌های شرکت پرداخت شود.

 مفاد ماده ۱۱۸ و نکات مرتبط با اختیارات در شرکت های سهامی خاص

با توجه به ماده ١١٨ ل.ا.ق.ت، به هیات مدیره در شرکت های سهامی خاص اختیار کامل داده می شود. همچنین طبق این قانون این موضوع مورد توجه قرار می گیرد که اشخاص ثالث طرف معامله چه حقوقی نسبت به سهام دارند.  توجه داشته باشید با توجه به این قانون با اساسنامه شرکت و تصمیم مجمع عمومی اختیار مدیران در زمینه ی سهام شرکا کاسته می شود و اشخاص ثالث نمی توانند اختیارات مدیران را محدود نمایند.

با این حساب در صورتی که یکی از مدیران قراردادی ببندد که با موضوع فعالیت شرکت منافات داشته باشد و باعث خسارت به سهامداران و شرکت شود، صاحبان سهام و شرکت بعد از ثابت کردن قصور مدیر قانونا می توانند با توجه به قوانین مسئولیت قراردادی درخواست جبران ضرر و زیان کنند.

شرح مسئولیت شرکا در شرکت های گوناگون

• شرکت سهامی عام  : به میزان مبلغ اسمی سهام هریک از شرکا
• شرکت سهامی خاص: به میزان مبلغ اسمی سهام هر یک از شرکا
• شرکت با مسئولیت محدود:  به میزان سهم الشرکه هر یک از شرکا
• شرکت تضامنی : به صورت نامحدود می باشد و هر کدام از شرکا مسئولیت کامل بر عهده دارند
• شرکت نسبی : به میزان سهم الشرکه هر یک از شرکا
• شرکت مختلط سهامی:  شرکای ضامن:  بصورت نامحدود. شرکای سهامی: به میزان مبلغ اسمی هر یک از شرکا
• شرکت مختلط غیر سهامی : شرکای ضامن: بصورت نامحدود. شرکای غیر سهامی: به میزان سهم الشرکه هر یک از شرکا
• شرکت تعاونی :چنانچه سهامی باشد به اندازه مبلغ اسمی سهامداران و در صورت غیر سهامی بودن شرکت با در نظر گرفتن رضایت شرکا در اساسنامه

سوالات متداول