همان طور که می دانیم، سهم قسمتی از سرمایه شرکت سهامی است که میزان مشارکت تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت را مشخص می کند . اگر این سهم به نام دارنده آن با ذکر مشخصات معلوم باشد سهام بانام است.
در این رابطه ، ماده 40 لایحه قانونی تجارت مصوب 24 / 12 / 1347 مقرر می دارد :
" انتقال سهام بانام باید در دفتر ثبت سهام به ثبت برسد و انتقال دهنده، یا وکیل، یا نماینده قانونی او ، باید انتقال را در دفتر مزبور امضاء کند.

در موردی که تمامی مبلغ اسمی سهم پرداخت نشده است، نشانی کامل انتقال گیرنده نیز، در دفتر ثبت سهام شرکت قید و به امضای انتقال گیرنده، یا وکیل ، یا نماینده قانونی او رسیده، و از نظر اجرای تعهدات ناشی از نقل و انتقال سهم معتبر خواهد بود. هرگونه تغییر اقامتگاه نیز باید به همان ترتیب به ثبت رسیده و امضاء شود.
هر انتقالی که بدون رعایت شرایط فوق به عمل آید، از نظر شرکت و اشخاص ثالث فاقد اعتبار است ".
ماده 25 قانون تجارت، که به دستور ماده 299 لایحه 24 / 12 / 1347 از حیث نظارت به سایر شرکت های بازرگانی به قوت خود باقی است ، مقرر می دارد : " انتقال سهم با اسم باید در دفتر شرکت به ثبت برسد. صاحب سهم باید شخصاَ یا به توسط وکیل انتقال را در دفتر شرکت تصدیق و امضا نماید ".

شرایط انتقال سهام بانام شرکت 

برای اعتبار نقل و انتقال سهام بانام شرکت ، حصول شرایط ذیل لازم است :
1- دفتر ثبت سهام شرکت، دفتر رسمی بوده و مندرجات آن نسبت به شرکت و اشخاص ثالث نیز اعتبار قانونی دارد.
2- برای رسمیت اعتبار نقل و انتقال سهام با نام شرکت ، رعایت تشریفات ثبت و امضای نقل و انتقال در دفتر ثبت سهام شرکت و دفتر ثبت شرکت ها، قانوناَ ضروری است.
3- چنانچه نقل و انتقال سهام با نام شرکت، وکالتاَ یا به نمایندگی صورت گیرد ، باید سند وکالت رسمی یا نمایندگی قانونی ارائه و شماره ثبت اسناد مذکور در دفتر ثبت سهام شرکت، منعکس شود.
4- اعتبار مندرجات دفتر ثبت سهام شرکت، از نظر اجرای تعهدات ناشی از نقل و انتقال، قانونی بوده با ثبت آن در دفتر ثبت شرکت ها به منزله سند رسمی است .
5- نشانی مندرج در دفتر ثبت سهام شرکت، اقامتگاه قانونی سهامدار می باشد و مادامی که تغییر اقامتگاه کتباَ اعلام و به ثبت دفتر ثبت سهام شرکت نرسیده است، ابلاغ اوراق قضایی و مالی و مالیاتی و اداری به همان آدرس، قانوناَ معتبر است.
6- انتقال سهام با نام شرکت، بدون رعایت شرایط قانونی فوق، از نظر شرکت و اشخاص ثالث، فاقد اعتبار است.
7- معمولاَ ثبت دفتر ثبت سهام شرکت، در واحد امور مالی شرکت به عمل آمده و تحت نظارت خاصی نگهداری می شود.
در شرکت های سهامی عام به دستور ماده 41 لایحه قانونی مصوب 24/ 12 / 1347 مقرر شده که : " در شرکت های سهامی عام ، نقل و انتقال سهام نمی تواند مشروط به موافقت مدیران شرکت، یا مجامع عمومی صاحبان سهام بشود ".
مفهوم مخالف این ماده ، بدان معنا نیست که در شرکت های سهامی خاص، نقل و انتقال سهام منوط به موافقت مدیران شرکت ، یا مجامع عمومی صاحبان سهام است بلکه :
اولاَ : از فعل ( نمی تواند ) مقید در ماده 41 اگر بخواهیم مفهوم مخالفی برداشت کنیم متن ماده در مورد شرکت های سهامی خاص، به این صورت در می آید :
" در شرکت های سهامی خاص، نقل و انتقال سهام ، می تواند مشروط ... " در این صورت فعل ( می تواند) مبین ( اصل تخییر ) است. یعنی در شرکت سهامی خاص، اگر خواستند نقل و انتقال سهام را مشروط به موافقت مدیران شرکت یا مجامع عمومی صاحبان سهام بنمایند، و اگر نخواستند ، نقل و انتقال سهام شرکت مشروط به چنین موافقتی نخواهد بود.
ثانیاَ : از ماده 41 قانون مورد بحث و بند 8 ماده 8 و ماده 34 این قانون مستفاد این است که : در شرکت های سهامی خاص تعیین تکلیف نقل و انتقال سهام شرکت، در اساسنامه به عمل خواهد آمد. بدین معنی : اگر در اساسنامه تصریح شود که نقل و انتقال سهام شرکت، منوط به موافقت مدیران شرکت یا مجامع صاحبان سهام است. در آن صورت برای نقل و انتقال سهام ، بایستی مدیران شرکت یا مجامع عمومی صاحبان سهام ، با نقل و انتقال سهام موافقت نمایند.
ولی اگر در اساسنامه تصریح شود که برای نقل و انتقال سهام شرکت، احتیاجی به تحصیل موافقت مدیران شرکت یا مجمع عمومی صاحبان سهام نمی باشد، در این صورت نیازی به تحصیل موافقت مراجع مذکور برای نقل و انتقال سهام نخواهد بود. همچنان که در صورت سکوت اساسنامه از این جهت، به تبعیت از اصل تسلیط ، صاحبان سهام می توانند سهام خود را بدون جلب موافقت مدیران شرکت یا مجامع عمومی صاحبان سهام ، مورد نقل و انتقال قرار دهند. النهایه چون چنین اقدامی به استناد اصل تسلیط صورت می گیرد، لذا اقدام به نقل و انتقال سهام نباید به قصد اضرار سایر شرکا باشد. زیرا دامنه حکومت اصل تسلیط تا آن جاست که با قاعده لاضرر برخورد ننماید .
موید نظر ابرازی بند 8 ماده 8 ماده 8 لایحه اصلاح قانون تجارت درباره محتوای طرح اساسنامه در خصوص ( نحوه انتقال سهام بانام ) می باشد.
ثالثاَ : قابل نقل و انتقال بودن سهام شرکت در شرکت های سهامی خاص، در صورت سکوت اساسنامه، بدون جلب موافقت مدیران شرکت یا مجامع عمومی صاحبان سهام ، از ذیل ماده 24 لایحه قانونی تجارت که می گوید :
" ... ورقه سهم ، سند قابل معامله ای است که نماینده تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد . "
قابل استنباط است. کما این که ماده این که ماده 40 همین قانون نیز نقل و انتقال سهام شرکت را تجویز نموده که با تشریفات مقرر در آن ماده صورت گیرد.
رابعاَ : در عمل برای بررسی روش عملی، تدقیق در صورت بندی دفاتر ثبت سهام شرکت نیز ، خود مبین این معناست که نقل و انتقال سهام شرکت، در شرکت های سهامی خاص، در صورت سکوت اساسنامه، نیازی به تحصیل موافقت مدیران شرکت، یا مجامع عمومی صاحبان سهام ندارد. زیرا از جمله ستونی که در نمونه ای از دفاتر مذکور پیش بینی شده، ستون مربوط به ( گواهی هیئت مدیره ) است که از اصطلاح ( گواهی ) نمی توان در عمل معنای ( موافقت ) را استدراک نمود، بلکه شهادتی است بر وقوع مراتب نقل و انتقال سهام ، از سهامدار قبلی به صاحب سهم جدید .

ثبت دفتر ثبت سهام با نام شرکت 

شرکت سهامی برای ثبت سهام با نام از دفتر ثبت سهام شرکت، استفاده می نماید که مشخصات دارندگان سهام و اقامتگاه و مراتب تغییر اقامتگاه صاحبان سهام ، همچنین نقل و انتقال سهام بانام در آن ثبت می شود.
ماده 30 لایحه قانونی تجارت می گوید :
" مادام که تمامی مبلغ اسمی هر سهم پرداخت نشده، صدور ورقه سهم بی نام ، گواهینامه موقت بی نام ممنوع است ، به تعهد کننده این گونه سهام ، گواهینامه موقت بانام داده خواهد شد که نقل و انتقال آن، تابع مقررات مربوط به نقل و انتقال سهام بانام است ".
در مورد سهامی که جهت تعویض با اوراق قرضه صادر می شود نیز این گونه سهام ، بانام بوده و نقل و انتقال آن ها در دفاتر شرکت ثبت نخواهد شد، مگر وقتی که تعویض ورقه در مواعد اوراق قرضه با سهم احراز شود.

ثبت انتقالات سهام با نام در دفتر ثبت سهام 

پس از این که سهام بانام شرکت در دفتر ثبت سهام شرکت ثبت گردید، انتقالات بعدی آن نیز بایستی به همان ترتیب و با تشریفاتی که در ماده 40 لایحه قانونی تجارت آمده است ، در دفتر مذکور به ثبت برسد. همچنان که اعلام رسمی تغییر اقامتگاه صاحبان سهام نیز باید در همین دفتر انعکاس یابد.
از انتخابتان متشکریم .