تبدیل شرکت سهامی به معنی تغییر شکل آن است و تغییر شکل شرکت موجب نمی شود که شخصیت حقوقی آن زائل شود و دوباره ایجاد شود؛ در نتیجه برای مثال، دارایی شرکت با شکل قدیم به شرکت با شکل جدید منتقل نمی شود. در واقع در اینجا انتقال دارایی از شخصی به شخص دیگر مصداق ندارد.

تبدیل شرکت سهامی به هر شرکت دیگر مجاز است، همان طور که تبدیل شرکت سهامی خاص به عام در لایحه قانونی 1347 پیش بینی شده است. در برخی موارد، تبدیل شرکت سهامی به شرکت های دیگر مندرج در قانون تجارت 1311 اجباری است؛ مانند وقتی که سرمایه شرکت سهامی بعد از تاسیس از حداقلی که قانون برای آن پیش بینی کرده است کمتر شود (ماده 5).

قانونگذار حتی برای رئیس و اعضای هیات مدیره شرکت سهامی ای که لازم است به نوع دیگری از شرکت های تجاری تبدیل شود و آنان مجمع عمومی را برای این کار دعوت نکرده اند یا اسناد و مدارک لازم برای تبدیل را به مرجع ثبت شرکت ها نداده اند، جزای نقدی معین کرده و علاوه بر این مقرر نموده است که آنان متضامناَ مسئول جبران خساراتی هستند که بر اثر انحلال شرکت-اگر تبدیل شود-به صاحبان سهام و اشخاص ثالث وارد می شود (مواد 279 و 298).

در اینجا ابتدا رژیم حقوقی حاکم بر تبدیل شرکت را بیان می کنیم،سپس به طور مجزا به تبدیل شرکت سهامی خاص به سهامی عام و شرکت سهامی عام به خاص می پردازیم.

فروض تبدیل:

در مورد تبدیل شرکت سهامی دو فرض را باید در نظر گرفت:
فرض اول این است که شرکت سهامی به یکی از شرکت های موضوع قانون تجارت 1311 تبدیل شود که امر نادری است
فروض دیگر این است که شرکت سهامی عام به خاص یا شرکت سهامی خاص به عام تبدیل شود.

الف) تبدیل شرکت سهامی به یکی از شرکت های موضوع قانون تجارت 1311

چنین تبدیلی ممکن نیست مگر در صورتی که شرایط راجع به تشکیل این نوع شرکت ها رعایت شود. قانونگذار درباره شرایط تبدیل شرکت سهامی به یکی از شرکت های موضوع قانون تجارت 1311 پیش بینی خاصی نکرده است ولی با توجه به اصول کلی حقوق راجع به شرکت ها می توان نکات چندی یادآوری کرد:

1. برای تبدیل شرکت سهامی به شرکت تضامنی یا نسبی همه شرکا باید رضایت دهند،چه چنین تبدیلی به منزله افزودن برتعهدات شرکاست و هیچ اکثریتی نمی تواند به این امر اقدام کند(ماده 94 لایحه قانونی 1347)
2. برای تبدیل شرکت سهامی به شرکت با مسئولیت محدود رضایت همه شرکا شرط نیست؛ چه چنین تبدیلی تعهد شرکا را افزایش نمی دهد. اگرچه در شرکت با مسئولیت محدود انتقال سهم الشرکه که باید با رضایت اکثریت شرکا صورت گیرد (ماده 102 ق.ت)، این محدودیت به معنای افزودن بر تعهدات شرکا نیست. سوالی که در این جا مطرح می شود این است که چه مرجعی می تواند در مورد چنین تبدیلی تصمیم گیری کند. به نظر ما تنها مجمع عمومی فوق العاده صلاحیت تصمیم گیری در این مورد را دارد، چه تبدیل شرکت از مصادیق تغییر اساسنامه است و تغییر در مواد اساسنامه شرکت های سهامی، در صلاحیت مجمع اخیر است (ماده 83 لایحه قانونی 1347)
3. برای تبدیل شرکت سهامی به شرکت های مختلط، هم تصمیم مجمع فوق العاده لازم است و هم رضایت کلیه شرکایی که از این پس شریک ضامن خواهند بود.در واقع،چون با تشکیل شرکت مختلط بعضی از شرکا مسئولیت تضامنی خواهند داشت تحمیل چنین مسئولیتی به آنان ممکن نیست،مگر با رضایت خودشان،وگرنه بر تعهدات آنان افزوده ایم،امری که به حکم ماده 94 لایحه قانونی 1347 مجاز نیست.

ب)تبدیل شرکت سهامی خاص به سهامی عام و شرکت سهامی خاص به عام

اول: تبدیل شرکت سهامی خاص به سهامی عام

اصل تبدیل شرکت های سهامی عام و خاص به نوع دیگری از شرکت های مذکور در لایحه اصلاحی قسمتی از قانون تجارت پذیرفته شده است. بنابراین هر گاه سرمایه شرکت سهامی عام از پنج میلیون ریال و سرمایه شرکت سهامی خاص از یک میلیون ریال کمتر شود، مجمع عمومی فوق العاده بایستی ظرف مدت یکسال نسبت به افزایش سرمایه تا میزان حداقل مقرر برای هر یک از انواع شرکت های سهامی اقدام نموده و یا شرکت سهامی را به نوع دیگری از شرکت های تجاری تغییر شکل دهد. در غیر این صورت هر ذینفع می تواند انحلال شرکت را از دادگاه صلاحیتدار درخواست نماید.

بنا به نظر استاد دکتر ستوده تهرانی تبدیل شرکت سهامی به شرکت های تضامنی و نسبی فقط با موافقت صد در صد صاحبان سهام در مجمع عمومی فوق العاده امکان پذیر است و در غیر اینصورت ممنوع می باشد.البته تبدیل شرکت سهامی عام به شرکت سهامی خاص در قانون تجارت پیش بینی نشده است که این امر بخاطر مکانیزم ویژه و انجام تشریفات قانونی پیچیده در ارتباط با نحوه جذب شریک و تامین منابع مالی و سرمایه از طریق پذیره نویسی در شرکت های سهامی عام بوده و بدین ترتیب امکان تبدیل آن را به سهامی خاص می توان منتفی دانست و جنبه عملی برای آن نمی توان تصور نمود.

بنابراین کیفیت تبدیل شرکت سهامی خاص به سهامی عام به شرح ذیل می باشد:
الف)موضوع (تبدیل) به تصویب مجمع عمومی فوق العاده شرکت سهامی خاص رسیده باشد.
ب)سرمایه آن حداقل به میزانی باشد که برای شرکت های سهامی عام مقرر شده است و یا شرکت سرمایه خود را به میزان مذکور افزایش بدهد.
ج)دو سال تمام از تاریخ تاسیس و ثبت شرکت سهامی خاص گذشته باشد و دوترازنامه آن به تصویب مجمع عمومی صاحبان سهام رسیده باشد.
د)اساسنامه آن با رعایت مقررات قانون تجارت در مورد شرکت های سهامی عام تنظیم یا اصلاح شده باشد.

پس از اتخاذ تصمیم مجمع عمومی فوق العاده از لحاظ تبدیل شرکت، مدیران شرکت موظفند ظرف یک ماه از تاریخ اتخاذ تصمیم مجمع عمومی فوق العاده صورتجلسه مربوط را همراه با اساسنامه تنظیم شده و مصوب مجمع عمومی فوق العاده و ترازنامه حساب سود و زیان دو سال اخیر شرکت که به تایید بازرس قانونی شرکت رسیده باشد، همچنین صورت دارایی شرکت که متضمن تقویم اموال منقول و غیر منقول شرکت و به تایید کارشناس رسمی دادگستری رسیده باشد و اعلامیه تبدیل شرکت که می باید به امضاء دارندگان امضای مجاز شرکت رسیده باشد جهت ثبت و صدور آگهی تبدیل شرکت به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم نماید و اداره ثبت شرکت ها پس از وصول مدارک مذکور و تطبیق آن با قانون اقدام به ثبت شرکت و آگهی آن (به هزینه شرکت در روزنامه رسمی) نماید که این آگهی علاوه بر روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های شرکت در آن نشر می گردد باید حداقل در یک روزنامه کثیرالانتشار دیگر نیز آگهی گردد که در این آگهی تمام مندرجات اعلامیه تبدیل باید قید شود و نیز تصریح گردد که اساسنامه شرکت و ترازنامه مربوط به دو سال قبل از اتخاذ تصمیم به تبدیل شرکت، همچنین صورت دارایی و اموال منقول و غیر منقول شرکت در اداره ثبت شرکت ها و مرکز شرکت برای مراجعه علاقمندان آماده است.

هر گاه این تبدیل از طریق افزایش سرمایه صورت گیرد باید سهام جدید را که در اثرافزایش سرمایه ایجاد می شود جهت اطلاع عموم برای پذیره نویسی عرضه نماید.

البته مرجع ثبت شرکت ها در این مورد پس از وصول تقاضا و مدارک مربوط به تبدیل شرکت و تطبیق آن ها با مقررات در صورتیکه شرکت بتواند با افزایش سرمایه از طریق پذیره نویسی عمومی به شرکت سهامی عام تبدیل شود اجازه انتشار اعلامیه پذیره نویسی سهام را صادر خواهد نمود. در اعلامیه پذیره نویسی باید شماره و تاریخ اجازه نامه مزبور قید گردد. هر گاه سهام جدید عرضه شده تماماَ تادیه نگردد شرکت نمی تواند به سهامی عام تبدیل گردد.

تذکر: تبدیل سایر انواع شرکت به نوع دیگر با رعایت مقررات مربوط به استثنای شرکت های تعاونی منع قانونی ندارد.

اعلامیه تبدیل شرکت که باید به امضای دارندگان امضای مجاز رسیده باشد مشتمل بر نکات ذیل است:
الف:نام و شماره ثبت شرکت
ب:موضوع شرکت
ج:مرکز اصلی شرکت و در صورت وجود شعب نشانی شعب
د:در صورتیکه شرکت برای مدت محدودی تشکیل شده باشد تاریخ انقضاء و مدت آن
س:اگر سهام ممتاز منتشر شده باشد تعداد و امتیازات آن
ص:هویت کامل رئیس و اعضاء هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت
ع:شرایط حضور و حق رای صاحبان سهام در مجامع عمومی
ک:مقررات اساسنامه راجع به تقسیم سود و تشکیل اندوخته
ه:مبلغ دیون شرکت و همچنین مبلغ دیون اشخاص ثالث که توسط شرکت تضمین شده است.
ی:ذکر نام روزنامه کثیرالانتشاری که اطلاعیه ها و آگهی های شرکت در آن درج می گردد.

دوم: تبدیل شرکت سهامی عام به خاص

قانونگذار در لایحه قانونی 1347 تبدیل شرکت سهامی عام به خاص را بصراحت پیش بینی نکرده است.در واقع،در مواد 278 به بعد لایحه مذکور که در مورد تبدیل شرکت سهامی است فقط از تبدیل شرکت سهامی خاص به عام صحبت کرده است.آیا تبدیل شرکت سهامی عام به خاص مجاز نیست؟

قانونگذار در ماده 278 لایحه قانونی 1347 و مواد بعد از آن در مقام بیان شرایط تبدیل تبدیل شرکت سهامی خاص به عام است. شرایطی که چون شرکت از حالتی تقریباَ خانوادگی به شرکتی عمومی تبدیل می شود برای حفظ حقوق اشخاص ثالث باید رعایت گردد. وگرنه چه تبدیل شرکت سهامی خاص به عام و چه تبدیل شرکت سهامی عام به خاص از دید قانونگذار مجاز است.

وقتی قانونگذار تبدیل شرکت سهامی عام به شرکت با مسئولیت محدود یا حتی شرکت تضامنی و نسبی را پذیرفته است، نمی توانیم بگوییم با سکوت در مورد تبدیل شرکت سهامی عام به خاص قصد ممنوع کردن چنین تبدیلی را داشته است، به همین علت به نظر استاد دکتر اسکینی در کتاب حقوق شرکت های تجاری، تبدیل شرکت سهامی عام به خاص مانند عکس آن مجاز است.آنچه باقی می ماند این است که در این تبدیل باید مقررات راجع به تشکیل شرکت سهامی خاص رعایت شود وچون تبدیل شرکت مستلزم تغییر اساسنامه است، مرجع تصمیم گیرنده در مورد آن مجمع عمومی فوق العاده است.

نتایج تبدیل شرکت

بعد از تصویب شرکت در مجمع عمومی فوق العاده و درج آگهی های لازم، شرکت تبدیل شده تلقی می گردد و وضعیت جدید آن در مقابل اشخاص ثالث قابل استناد است. قبل از تبدیل شرکت کسانی که با شرکت معامله می کنند، مطابق شرایط قبل از تبدیل طلبکار شرکت هستند. شخصیت حقوقی شرکت نیز حفظ می شود؛ ولی نهاد اداره کننده و کنترل کننده شرکت باید با وضعیت حقوقی جدید آن را تطبیق یابد، بویژه آنکه اگر شرکت را سه نفره اداره می کنند، تعداد مدیران باید به پنج نفر افزایش یابد (ماده 107 لایحه قانونی 1347).

بیشتر بخوانید:

- ثبت شرکت در کانادا

- ثبت شرکت مواد غذایی به چه صورت است؟

"ثبت شرکت فکر برتر آماده ی پاسخگویی به کلیه ی سوالات شما عزیزان در زمینه های حقوقی و ثبتی نظیر ثبت شرکت و ثبت برند می باشد. 42143-021"
کارشناسان و مشاوران ما با دارا بودن چندین دهه سابقه ی درخشان در زمینه ثبت شرکت و ثبت تغییرات شرکت می توانند بهترین یاری رسان شما در این زمینه باشند.