سرمایه تعاونی اموال و دارایی هایی است که به هنگام تأسیس شرکت تعاونی یا افزایش سرمایه آن در مراحل بعدی در اختیار آن قرار می گیرد.
• منابع تأمین سرمایه شرکت تعاونی :
در شرکت تعاونی بر خلاف سایر شرکت های خصوصی دو منبع تأمین سرمایه متفاوت با توجه به اهداف تعاونی پیش بینی شده است.
1ـ منابع عمومی :
طبق ماده ۴۶۰ قانون اشخاص حقوقی و شرکت های تجارتی هر یک از دستگاه های اجرایی که در شرکت تعاونی غیر سهامی مشارکت یا سرمایه گذاری کرده اند می توانند نماینده ای برای نظارت و بازرسی در شرکت و حضور درجلسات مجمع عمومی و هیأت مدیره به عنوان ناظر داشته باشند.
قانون بخش تعاونی وزارتخانه ها، سازمان ها، شرکت های دولتی و وابسته به دولت و تحت پوشش دولت، بانک ها، شهرداری ها، شوراهای اسلامی کشور، بنیاد مستضعفان و سایر نهادهای عمومی می توانند جهت اجرای بند ۲ اصل ۴۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به طرقی که درمقدمه قانون مقررات است و در جهت تحقق اهداف تعاونی مخصوصاً از راه وام بدون بهره یا هر راه مشروع دیگر از قبیل مشارکت، مضاربه، مزارعه، مساقات، اجاره، اجاره به شرط تملیک، بیع شرط، فروش اقساطی، صلح، اقدام به کمک در تأمین و یا افزایش سرمایه شرکت های تعاونی نمایند بدون آنکه عضو باشند.
کمک های دولتی موقتی و به منظور کمک به تشکیل و استقرار تعاونی در جهت شکوفائی اقتصادی عمومی است. لذا در مواردی که دستگاه های دولتی در تأسیس شرکت های تعاونی سرمایه گذاری یا شریک می شوند ظرف مدتی که با موافقت طرفین در ضمن عقد شرکت تعیین می شود، باید سهم سرمایه گذاری دولت به تدریج بازپرداخت و صد در صد سرمایه به تعاونی تعلق گیرد.
* در قانون شرکت های تعاونی ۱۳۵۰ دستگاه های دولتی به عنوان سرمایه دار وارد شرکت تعاونی نمی شدند. سرمایه شرکت را اعضاء تأمین و مقدار آن نامحدود و سهام آن با نام و مسئولیت هرعضو محدود به میزان سهمی است که از سرمایه شرکت خریداری و یا تعهد نموده است و حداکثر سود سالانه سهام نباید از6% تجاوز کند. انتقال شرکت تعاونی به غیر عضو شرکت مجاز نیست.
2ـ منابع خصوصی :
مطابق ماده 437 قانون اشخاص حقوقی و شرکت های تجارتی مصوب 1392، شرکت تعاونی غیر سهامی به وسیله چند شخص تأسیس و سرمایه آن درموقع تأسیس به وسیله مؤسسان تأمین می شود. ازطرف دیگر طبق ماده ۴۶۵ قانون جدید ناظر برماده ۴۲۷ و ۴۲۸ همان قانون اولاً شرکت تعاونی غیر سهامی با هرمیزان سرمایه قابل ثبت است و ثانیاً برای ثبت شرکت تعاونی غیر سهامی باید کل سرمایه نقدی تأدیه و تمام سرمایه غیرنقدی تقویم وتسلیم شود.
فقط دستگاه های اجرایی می توانند مشارکت یا سرمایه گذاری نمایند. بنابراین مؤسسین باید کل سرمایه لازم را تأدیه نمایند. افزون براین مطابق ماده ۴۶۶ ناظر بر ماده ۴۳۵ همان قانون کلیه امتیازات و اموالی که از منابع عمومی در اختیار شرکت تعاونی غیر سهامی قرار می گیرد باید با انحلال آن مسترد شود و هر یک از مدیران شرکت تعاونی در قبال استرداد امتیازات و اموال مذکور به طور مستقل مسئولیت دارد. بنابراین این اموال جزء سرمایه به حساب نمی آید بلکه حالت ودیعه ای را دارد که در پایان مدت عیناً قابل استرداد است و دستگاه اجرایی در مقابل سرمایه گذاری یا مشارکت در سود از انجام پروژه تعاونی شریک سایر اعضاء خواهد بود.
درتشکیل سایر شرکت های تجارتی نیز به همین صورت تأدیه سرمایه شرط اساسی تشکیل شرکت است. در شرکت تعاونی نیز با وجود اختلاف فلسفه وجودی همین مطلب تکرار شده است. درشرکت تعاونی مانند شرکت سهامی عضو یا اعضای تعاونی می توانند با رعایت مقررات قانون سهم خود را به سایر اعضاء و یا افراد جدید واجد شرایط واگذار نمایند.
مسئولیت مالی اعضاء در شرکت های تعاونی غیر سهامی محدود به میزان سهم الشرکه آنان می باشد ولی به موجب قرارداد خصوصی این نسبت قابل تغییر است. در شرکت تعاونی غیر سهامی به اساسنامه جایگاه مهمی داده شده است.