در این مقاله به بیان تفاوت های بین بازرس شرکت سهامی و ناظر شرکت با مسئولیت محدود می پردازیم. قبل از شروع، به جهت یادآوری، راجع به هر یک از این ارکان های نظارت کننده اشاره ای خواهیم داشت.

بازرس شرکت سهامی

در فرآیند تشکیل و ثبت شرکت سهامی، تعیین بازرس شرکت یکی از اقداماتی است که نقش مهمی ایفا می کند. بازرس کسی است که بسته به مورد ، مجامع عمومی موسس و عادی صاحبان سهام، او را برای نظارت در کارهای شرکت و امور مالی و محاسباتی آن، با هدف حفظ حقوق سهامداران بر اساس قوانین تجاری و مالی و اساسنامه شرکت و تهیه و تقدیم گزارش صحت و درستی و یا نادرستی اعمال مدیران به مجمع عمومی عادی تعیین می نمایند.

در رابطه با بازرس شرکت سهامی، نکات ذیل قابل ذکر است :

یک- بازرس خارج از اعضای هیئت مدیره انتخاب می شود.
دو- در آغاز تاسیس شرکت های سهامی، بازرس یا بازرسان در شرکت های سهای عام از طرف مجمع عمومی موسس انتخاب می شوند و در شرکت های سهامی خاص از طرف مجمع عمومی موضوع ماده 20 لایحه قانون تجارت صورت می گیرد.
در سال های بعد ، در هر دو شرکت سهامی عام و خاص، انتخاب بازرسان از طرف مجمع عمومی عادی به عمل می آید.
سه- بازرس یا بازرسان در شرکت های سهامی برای یک سال انتخاب و ماموریت دارند.
چهار- همان طور که اشاره شد، هدف بازرسی، نظارت در امور مالی و محاسباتی شرکت به قصد حفظ حقوق سهامداران است.
در ضمن مجمع عمومی عادی باید یک یا چند بازرس علی البدل نیز انتخاب کند تا در صورت معذوریت، فوت، استعفاء یا سلب شرایط یا عدم قبول سمت توسط بازرس یا بازرسان اصلی جهت انجام وظایف بازرسی دعوت شوند.

هیئت نظار در شرکت با مسئولیت محدود

تشکیل شرکت با مسئولیت محدود، عموماً بر پایه شناخت شرکا از یکدیگر و اعتماد و اطمینانی که آنان به یکدیگر دارند صورت می گیرد. بدین جهت مادامی که تعداد شرکا از 12 نفر تجاوز نکرده است، قانوناً خود آنان در امور شرکت نظارت دارند. در عین حالی که از تعیین ناظر یا بازرس ممنوع نشده اند.
ولی وقتی تعداد شرکا بیش از 12 نفر شد، مقنن شرکت با مسئولیت محدود را موظف به داشتن هیئت نظار نموده است. که این هیئت به وسیله مجمع عمومی شرکا انتخاب می شوند.

طبق ماده 109 معطوف به ماده 165 قانون تجارت:

" در هر یک از شرکت های با مسئولیت محدود، هیئت نظار لااقل مرکب از سه نفر از شرکا برقرار می شود و این هیئت را مجمع عمومی شرکا ، بلافاصله بعد از تشکیل قطعی شرکت و قبل از هر اقدامی در امور شرکت معین می کند. "
انتخاب هیئت بر حسب شرایط مقرر در اساسنامه شرکت تجدید می شود و در هر صورت، اولین هیئت نظار برای یک سال انتخاب خواهد شد.
گرچه قانون برای انتخابات بعدی هیئت نظار از حیث مدت ماموریت آن ها ساکت است و ظاهراَ می توان مدت ماموریت آن ها را برای ادوار بعدی بیش از یکسال در اساسنامه پیش بینی کرد، ولی با توجه به ضوابط قانونی موجود در این مورد از جمبه ماده 144 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت در مورد مدت ماموریت بازرس یا بازرسان شرکت های سهامی که سالانه تجدید انتخاب می شود، می توان گفت علی الاصول در شرکت های با مسئولیت محدود نیز مدت ماموریت اعضای هیئت نظار در دوره های بعد نیز یکسال خواهد بود و تجدید انتخاب ناظرین قبلی بلامانع است.

وجه افتراق بین شرکت سهامی و ناظر شرکت با مسئولیت محدود

یک- بازرس شرکت سهامی از اشخاصی خارج از مدیران و مدیرعامل شرکت سهامی و اقربای نسبی و یا سببی آن ها تا درجه سوم از اقربای طبقات اول و دوم و نیز خارج از حقوق بگیران آن ها باید باشد و از بین اشخاصی خارج از شرکت قابل انتخاب است ولی در شرکت با مسئولیت محدود، حتماَ باید عضو هیئت نظار از بین شرکا شرکت انتخاب شود.
دو- در صورت معذوریت یا فوت یا استعفاء یا سلب شرایط یا عدم قبول سمت از طرف بازرس یا بازرسان شرکت سهامی، از وجود بازرسان علی البدل استفاده می شود . ولی در هیئت نظار اگر یکی از اعضا معذور بوده یا فوت یا استعفا نموده یا محجور و یا سلب شرایط از آن ها بشود و یا قبول سمت ننماید، باید مجمع عمومی شرکا دعوت و جانشین او تعیین گردد والا اتخاذ تصمیم به وسیله دو ناظر دیگر قانونی نخواهد بود.
سه – در صورتی که شرکت سهامی بازرسان متعدد داشته باشد، هر یک می تواند به تنهایی وظایف خود را انجام دهد. لیکن کلیه بازرسان باید گزارش واحدی تهیه کنند. در صورت وجود اختلاف نظر بین بازرسان ، موارد اختلاف با ذکر دلیل در گزارش قید خواهد شد. ولی در هیئت نظار در شرکت های با مسئولیت محدود، اولاَ تعداد نظار همواره سه نفر است. ثانیاَ اتخاذ تصمیم به اکثریت آراء صورت می گیرد. ولی در هر حال همواره باید سه عضو هیئت در جلسه حضور داشته باشند.
از انتخابتان متشکریم.
جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقالات ذیل مراجعه نمایید :
- شیوه و شرایط انتخاب بازرسان جهت تشکیل و ثبت شرکت سهامی
- وظایف بازرس پس از ثبت شرکت
- وظایف هیات نظار در ثبت و اداره شرکت با مسئولیت محدود
- نکات مهم راجع به هیات نظار در شرکت با مسئولیت محدود