برای اطلاع از چگونگی ثبت موسسات و تشکیلات غیرتجاری در ابتدای امر می بایست اطلاعات بیشتری از این نوع موسسات داشته باشیم.

موسسات و تشکیلات غیرتجاری، به کلیه موسساتی گفته می شود که به منظور مقاصد غیرتجارتی همانند امور علمی، ادبی، امور خیریه و امثالهم تشکیل می شود، البته اعم از این که موسسان و تشکیل دهندگان قصد انتفاع را داشته باشند و یا خیر. موسسات و تشکیلات غیرتجاری مطابق ماده 584 قانون تجارت، از زمان تاریخ ثبت است که شخصیت حقوقی می یابند و می توانند عناوینی از قبیل انجمن، بنگاه، کانون و نظایر آن را اتخاذ کنند. لازم به ذکر است که اتخاذ عنوان هایی که اختصاص به تشکیلات دولتی و کشوری دارد، از سوی تشکیلات و موسسات غیرتجاری ممکن نخواهد بود.

تقسیم بندی انواع موسسات و تشکیلات غیرتجاری:

1. موسسات و تشکیلاتی هستند که هدف از آن ها جلب منافع و تقسیم آن میان اعضای خود نیست. این گونه موسسات، در اصطلاح موسسه های غیرانتفاعی نام دارند. موسسات خیریه، صندوق های قرض الحسنه و گروه های سیاسی را گاها می توان در زمره موسسات غیرانتفاعی دانست.
   قرض الحسنه یکی از دستورات متعالی دین اسلام است که به طور دقیق در نقطه مقابل ربا قرار دارد. قرض از واژه مقراض به معنای قیچی گرفته شده است. در اصلاح نیز اعطای قرض الحسنه یعنی مقداری از مال خود را جدا کردن (قیچی کردن) و با احسان و بدون چشم داشت به دیگران دادن است. قرض الحسنه نوعی قرض است که در آن بهره ‌ای بکار برده نمی شود.
   در تعریف دیگر نیز قرض الحسنه را عقدی گویند که به موجبات آن بانک‌ ها (به عنوان قرض‌ دهندگان) مبلغ معینی را برطبق ضوابط مقرر در دستورالعمل های ذی‌ ربط، به اشخاص اعم از حقیقی و یا حقوقی (به عنوان قرض گیرندگان) به صورت قرض واگذار می نمایند. در کشورهای غربی، تامین مالی خرد که در واقع همان وظیفه های صندوق های قرض الحسنه است، بر عهده بانک های کوچک است و در کشور ایران هم برخی از بانک ها به عملیات قرض الحسنه اشتغال دارند.
2. موسساتی که اهدافی مانند جلب منافع مادی و تقسیم منافع مزبور بین اعضای خود یا غیر را دارند. کانون های فنی، حقوقی و موسساتی که هدفشان ارائه دادن خدمات شهری همچون نظافت و فضای سبز است، در این دسته بندی جای دارد.
   سازمان ‌های موسوم به ناسودبر که به نام سازمان ‌های غیرانتفاعی (Non-profit organization) نیز شهرت یافته اند، به ‌اختصارNPO نامیده می شوند. این گونه سازمان ‌های قانونی رسمی‌، هدف اصلیشان، پشتیبانی از یک مورد یا موضوع خصوصی یا همگانی بدون داشتن هیچ گونه مقاصد تجاری در کنار آن هاست.

مدارک لازم جهت ثبت موسسه ها و تشکیلات غیرتجاری

• دو رونوشت از تقاضانامه ثبت موسسه که به صورت چاپ شده است.
• تنظیم اساسنامه حداقل در دو رونوشت
• تنظیم کردن صورتجلسه مجمع موسسان حداقل در دو نسخه
• رونوشتی از شناسنامه های کلیه شرکای موسسات
• اخذ مجوز با موضوع موسسه

چگونگی ثبت موسسات و تشکیلات غیرتجاری و مراحل ثبت

شایان ذکر است در خصوص هر یک از مراحل ثبت شرکت، چنان چه ابهام و یا سوالی مطرح شود، می توان از طریق کارشناسان موسسات مجاز در زمینه ثبت شرکت موضوع را پیگیری نمود و راهنمایی های لازمه را دریافت نمود.

• نخستین مرحله تکمیل کردن فرم تقاضانامه و امضای آن توسط کلیه شرکای موسسات مورد نظر است.
• تنظیم کردن صورتجلسه موسسان و متقاضیان ثبت تشکیلات غیرتجاری و امضای آن به وسیله شرکاست.
• تنظیم کردن اساسنامه و به امضا رسانیدن کلیه صفحات آن توسط شرکا
• مراجعه کردن به سامانه اداره کل ثبت شرکت ها و موسسات غیرتجاری که نشانی اینترنتی آن www.sherkat.ssa.ir است. لازم به ذکر است اداره کل ثبت شرکت ها و موسسات غیرتجاری از زیرمجموعه های نهاد قوه قضائیه ایران است.
• تکمیل اطلاعات خواسته شده در سامانه مذکور مرحله بعد است. انتخاب پنج نام به ترتیب اولویت در این بخش صورت می گیرد. لازم به ذکر است در نام های انتخاب شده برای موسسات و تشکیلات غیرتجاری می بایست به مواردی همچون عدم سابقه ثبتی و بهره گیری از نام های ایرانی و مورد تایید، دقت لازم را مبذول داشت. در انتها پس از بررسی های کارشناسانه، با یکی از اسامی پیشنهادی موافقت خواهد شد.
• لذا گام بعدی این است که کارشناس حقوقی به بررسی اطلاعات وارد شده به وسیله متقاضی موسسه بپردازد. اگر این مورد دارای نقص باشد، در سامانه، ابلاغی برای رفع نقص ارسال می گردد و پس از رفع نواقص مربوطه، اطلاعات مورد تایید قرار می گیرد.
• پس از پذیرش اینترنتی، می بایست نسخ اصلی صورتجلسات تنظیم شده توسط شخص متقاضی ثبت به همراه ضمائم آن ها، از طریق باجه های پستی به صورت سفارشی، به آدرس درج شده در تاییدیه پذیرش ارسال شود.
• با تکمیل فرم ها و ارسال آن ها به اداره کل ثبت شرکت ها و موسسات غیرتجاری اگر صورتجلسه دارای نقص و موردی باشد، ابلاغ رفع نقص ارسال می گردد و باید رفع نقص صورت پذیرد. در حالت دیگر ممکن است، صورتجلسه مردود اعلام شود، در این صورت، دلایل رد صورتجلسه نیز طی ابلاغیه ای اعلام می گردد تا نسبت به صدور صورتجلسه جدید اقدام به عمل آید.
• پس از پذیرش صورتجلسه، مسئول اداره دستور ثبت موسسات و تشکیلات غیرتجاری را در دفتر ثبت شرکت ها صادر می نماید و مشخصات محتویات را نیز در دفاتر مخصوص به ثبت می رساند. پس از احراز هویت متقاضی، از شخص خواهان امضا اخذ می شود. در گام بعدی نیز توسط مسئول مربوطه، یک رونوشت از مدارک اعم از اساسنامه، صورتجلسه و تقاضانامه که به تایید و مهر اداره کل ثبت شرکت ها و موسسات غیرتجاری رسیده است به متقاضی تسلیم می شود.
• درج شدن آگهی در روزنامه کثیرالانتشار و همچنین روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران در نهایت و پس از مراحل اشاره شده در بالا لحاظ می شود.

سخن پایانی آن که مراحل ثبت موسسه و ارائه مدارک مورد نیاز از طریق سامانه های اینترنتی ثبت شرکت ها نیز ممکن است. پس از پایان مراحل ثبت و گذشت مدت زمان های مقرر شده قانونی، مراتب کار در دفاتر ویژه ثبتی درج می شود و یک برگه تاییدیه رسمی مبتنی بر قبول ثبت موسسه به دست درخواست کننده خواهد رسید.

ضمن این که باید خلاصه موارد فوق الذکر و مشخصات کامل موسسه ها (شامل مشخصات کامل اعضای موسسات و تشکیلات، موضوع و نام موسسه، آدرس و میزان سرمایه) به وسیله درخواست کننده در روزنامه رسمی کشور در یک نوبت به چاپ برسد و به این واسطه منتشر و به اطلاع عموم رسد.

 سؤالات احتمالی: