یکی از انواع شرکت های تجاری، شرکت تضامنی است. به موجب ماده 116 قانون تجارت : " شرکت تضامنی، شرکتی است که در تحت اسم مخصوص برای امور تجاری بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می شود. اگر دارایی شرکت برای تادیه تمام قروض شرکت کافی نباشد، هر یک از شرکا مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است. 

هر قراری که بین شرکا برخلاف این ترتیب داده شده باشد، در مقابل اشخاص ثالث، کان لم یکن خواهد بود.

در مورد تشکیل و ثبت شرکت تضامنی موضوع های متعددی قابل بررسی است . از جمله موضوع شرکت، اسم شرکت ، الزامات قانونی ، تشکیل شرکت تضامنی ، سود ، زیان، سرمایه شرکت تضامنی ، مدیریت شرکت تضامنی، شرکا شرکت تضامنی، انتقال سهم الشرکه شرکا، مسئولیت شریک جدید، فوت شریک ، طلبکاران شرکت تضامنی، تبدیل شرکت تضامنی به سهامی و مدارک ثبت شرکت تضامنی که در این مقاله به آن ها اشاره می شود.

موضوع شرکت

شرکت تضامنی یک شرکت تجاری است ، هم از نظر شکلی و هم از نظر موضوعی. بنابراین، شرکت تضامنی را برای امور غیرتجاری نمی توان تشکیل داد. 

به موجب این محدودیت، موضوع شرکت می تواند منحصر باشد به یک عمل تجاری یا اعمال تجاری مختلف. در نهایت باید توجه داشت که چون مدیران شرکت تضامنی وکیل تلقی می شوند ، اختیارات و مسئولیت های آن ها همان است که در شرکتنامه یا اساسنامه شرکت قید شده و شرکا بر آن توافق کرده اند. البته این راه حل به زیان اشخاص ثالثی است که با شرکت معامله می کنند، زیرا هر گاه معاملات مدیر خارج از حدود اختیارات او، به عنوان وکیل باشد، اشخاص مزبور حق رجوع به شرکت را نخواهند داشت. برعکس، شرکا اطمینان خواهند داشت که مدیر اگر از حدود اختیارات تفویض شده به او خارج شود، خود باید جوابگو باشد. 

اسم شرکت

در اسم شرکت تضامنی باید عبارت " شرکت تضامنی " و حداقل اسم یک نفر از شرکاء ذکر شود. در صورتیکه اسم شرکت مشتمل بر اسامی تمام شرکاء نباشد باید بعد از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شده است عبارتی از قبیل "و شرکاء " یا " و برادران " یا " و پسران " قید شود. 

الزامات قانونی

الف) از آنجا که اسم شرکت تضامنی مستلزم معرفی نام شریک یا شرکاء است بنابراین چنانچه شریک مندرج در اسم شرکت فوت نماید یا از جمع شرکاء خارج شود باید نام یکی دیگر از شرکاء در اسم شرکت قید شود. چنانچه شرکت در خصوص جایگزینی نام یکی از شرکاء به توافق نرسند شرکت منحل می شود. 

ب) با توجه به اینکه مسئولیت شرکاء تضامنی است هر یک از آن ها به صورت فردی و جمعی در مقابل مطالبات بستانکاران متعهد و مسئولیت تام دارند. بر این اساس هر بستانکار شرکت می تواند برای وصول مطالبات به هر یک از شرکاء که دسترسی دارد مراجعه و نسبت به وصول آن ها اقدام نماید و شرکت نمی تواند از بار مسئولیت شانه خالی کند هر چند وی حق دارد در قبال پرداخت به بستانکاران طبق اساسنامه سهم خود را از دیگر شرکاء مطالبه و وصول نماید. 

ج) چنانچه اساسنامه در خصوص تضامن شرکاء ترتیبی برخلاف قانون تجارت تجویز نماید مراتب صرفاَ بین شرکاء نافذ بوده و در قبال اشخاص ثالث بلااثر است. 

تشکیل شرکت تضامنی

برای تشکیل شرکت تضامنی، شرکا باید مطابق قانون شرکتنامه را تنظیم و امضا نمایند. در شرکتنامه، حدود ، مشارکت ، وظایف ، اختیارات و حقوق هر یک از شرکا مشخص می شود. حداقل مسائلی که در شرکتنامه قید می شود ، به موجب نمونه چاپی اداره ثبت شرکت ها عبارتند از : نام شرکت، نوع شرکت ، موضوع شرکت ، مراکز اصلی شرکت ، نشانی کامل آن ، اسامی شرکا یا موسسین ، شناسنامه و محل اقامت آن ها، مبدا تشکیل شرکت و مدت آن، سرمایه شرکت اعم از نقدی و جنسی ، میزان سهم الشرکه شرکا، مدیران شرکت و اختیارات آن ها و اشخاصی که حق امضا دارند، زمان رسیدگی به حساب ، ترتیب تقسیم سود ، فسخ شرکت ، محل شعب شرکت و بازرسان شرکت . 

طبق ماده 47 قانون، ثبت شرکتنامه باید به ثبت برسد وگرنه مطابق ماده 48 همان قانون، سند مزبور در هیچ یک از محاکم پذیرفته نخواهد شد. طبق ماده 195 قانون تجارت شرکتنامه باید به صورت سند رسمی تنظیم گردد. مفاد شرکتنامه در دفتر ثبت شرکت ها ثبت می گردد. اما ممکن است شرکای شرکت تضامنی، قبلاَ شرکتنامه را نزد یکی از دفاتر اسناد رسمی به ثبت برسانند. در این صورت شرکت مجبور خواهد شد، دو حق الثبت پرداخت کند، یکی حق الثبت دفتر خانه اسناد رسمی و دیگری حق الثبت شرکت در اداره ثبت شرکت ها. با توجه به اینکه دفاتر ثبت شرکت، همان اعتبار دفاتر رسمی را دارند، به این جهت اشخاص، شرکتنامه را تنظیم می نمایند و بعداَ فقط در اداره ثبت شرکت ها به ثبت می رسانند. 

سرمایه شرکت نیز باید تماماً پرداخت شده باشد اعم از نقدی و غیرنقدی. تقویم سهم الشرکه غیرنقدی، توسط خود شرکا به عمل می آید و تابع هیچ تشریفات خاصی نیست. از جانب هیچ مقام قضایی و اجرایی کنترل نمی شود. چه اگر سهم الشرکه غیرنقدی کمتر از ارزش واقعی تقویم شود، شرکا متضامناَ مسئول هستند و به ضرر خودشان اقدام کرده اند. به موجب ماده 118 قانون تجارت : " شرکت تضامنی وقتی تشکیل می شود که تمام سرمایه نقدی تادیه و سهم الشرکه غیرنقدی تقویم و تسلیم شده باشد". تقویم سهم الشرکه غیرنقدی به تراضی تمام شرکا به عمل خواهد آمد. 

سود، زیان ، سرمایه شرکت تضامنی

اصل در تقسیم سود و زیان بین شرکا این است که شرکا نسبت به سهم الشرکه از سود منتفع و از زیان پس از انحلال به همان نسبت متحمل شده باشند. مگر آن که شرکتنامه غیر از این ترتیب را مقرر داشته باشد. گاهی اتفاق می افتد سهم یکی از شرکا در نفع یا ضرر کمتر یا بیشتر باشد. به عنوان مثال گاهی شرکت به اعتبار شخصی یا به مهارت فن و مدیریت کسی نیاز دارد، برای این که وی را وارد شرکت نماید سهم و منافع او را صدی ده بیش از آن چه که به نسبت سهم الشرکه به او می رسد، قرار می دهد یا در صورت ضرر، نصف آن چه که به سهم شریک مزبور تعلق می گیرد تحمل کند و بقیه را بین شرکا تقسیم نماید. باید توجه داشت که تعلق زیان فقط در روابط بین شرکا موثر است و در تضامن آن ها نسبت به اشخاص ثالث و طلبکاران اثری ندارد. 

قانون گذار حداقل و حداکثری برای سرمایه شرکت معین نکرده است. بنابراین سرمایه شرکت می تواند مبلغ ناچیزی باشد. این سرمایه اولیه و ذخیره های آتی شرکت، در مجموع دارایی شرکت را تشکیل می دهند که تضمین پرداخت طلب طلبکاران شرکت است. 

مدیریت شرکت تضامنی

مدیر شرکت ممکن است یک یا چند نفر باشد و از بین شرکا یا از خارج انتخاب شود. اصولاَ مدیر شرکت تضامنی یکی از شرکایی است که شرکت به نام او نامیده می شود. اگر مدیر شرکت ضمن شرکتنامه تعیین شده باشد، فقط به اتفاق آراء یا به موجب حکم دادگاه، آن هم با ارائه دلایل محکم ، می توان او را تغییر داد. هر گاه انتخاب به وسیله غیر از شرکتنامه و یا اساسنامه باشد عزل او و انتخاب مدیر جدید به اکثریت آرا شرکاء ، اشکالی نخواهد داشت . 

مدیران دارای کلیه اختیارات به جهت اداره کردن شرکت خواهند بود، مگر اختیاری که به طور صریح، از ایشان سلب شده باشد. هر گاه مدیران شرکت متعدد باشند، اساسنامه شرکت تکلیف آن ها را تعیین خواهد نمود. ممکن است اداره شرکت به اتفاق به عهده آن ها باشد، در این صورت رای کلیه مدیران، در هر امری لازم است. نیز ممکن است هر یک به سمتی انتخاب شوند ، در این صورت هر یک دارای اختیار مربوط به خود می باشند. 

مسئولیت مدیر شرکت در مقابل شرکا همان مسئولیتی است که وکیل در مقابل موکل خود دارد و نباید از حدود اذن و اجازه شرکت خارج شود. 

شرکا شرکت تضامنی

به لحاظ این که شرکت تضامنی قائم به شخصیت شرکا است و شخصیت شرکا در شرکت تضامنی درجه اول اهمیت را دارد، قانون گذار مقرر کرده است که شرکا هم در مقابل طلبکاران و هم در مقابل یکدیگر دارای مسئولیت باشند. چه عملی که یک شریک انجام می دهد، ممکن است ضرر آن متوجه شریک یا شرکای دیگر شود. همچنین هیچ شریکی نمی تواند بدون رضایت شرکای دیگر، تجارتی از نوع تجارت شرکت بکند یا به عنوان شریک ضامن یا شریک با مسئولیت محدود، در شرکت دیگری که نظیر آن تجارت را دارد، داخل شود بدین ترتیب شرکا حق رقابت با شرکت را ندارند. 

انتقال سهم الشرکه شرکا

به موجب ماده 123 قانون تجارت: "در شرکت تضامنی هیچ یک از شرکا، نمی تواند سهم خود را به دیگری منتقل کند، مگر به رضایت تمام شرکا". چون شرکا مسئولیت تضامنی دارند و باید به شریک خود اعتماد داشته باشند و اعتبار او را تصدیق نمایند، تا اگر شرکت دچار زیان گردید و بستانکاران به او مراجعه نمودند، بتوانند از شریک جدید، سهم او را وصول نمایند. همچنین است اگر منتقل الیه یکی از شرکا شرکت باشد. 

مسئولیت شریک جدید

هر گاه در اثر انتقال سهم الشرکه به رضایت شرکا یا بدون انتقال سهم الشرکه، شریک جدیدی وارد شرکت بشود، در مقابل طلبکاران شرکت با سایر شرکا مسئولیت تضامنی خواهد داشت. مسئولیت تضامنی در شرکت تضامنی به قدری قوی است که شریک جدید حتی مسئول قروض و عملیاتی خواهد بود که شرکت قبل از ورود او داشته است. اعم از این که در اسم شرکت تغییری داده شده باشد یا نه. 

فوت شریک

با توجه به این که شرکت تضامنی، قائم به شخصیت شرکا است و شخصیت شرکا در شرکت تضامنی واجد اهمیت خاص است قانون گذار مقرر کرده است، در صورت فوت یکی از شرکا ادامه حیات شرکت موقوف به رضایت سایر شرکا و قائم مقام متوفی خواهد بود. چه قائم مقام یا قائم مقامان متوفی می تواند یا می توانند، از ورود به شرکت خودداری کند یا کنند. نمی توان آن ها را مجبور به ورود در شرکت کرد. زیرا برای پرداخت تعهدات شرکت با سایر شرکا مسئولیت تضامنی خواهند داشت. این اجبار اشخاص به امری است که رضایت ندارند، در حالی که چنین عملی قانوناً مردود است. از طرفی ورود آن ها به شرکت موقوف به رضایت سایر شرکا است. چون ممکن است دارایی قائم مقام یا قائم مقامان متوفی برای پرداخت قروض و تعهدات شرکت به نسبت سهمشان کافی نباشد. بنابراین ممکن است فوت شریک موجب انحلال شرکت شود. ولی در صورت فوت شریک نیز ممکن است شرکت به شرح ماده 139 قانون تجارت به حیات خود ادامه دهد. 

ماده مذکور مقرر می دارد "در صورت فوت یکی از شرکا بقای شرکت موقوف به رضایت سایر شرکا و قائم مقام متوفی خواهد بود، اگر سایر شرکا به بقای شرکت تصمیم نموده باشند، قائم مقام متوفی باید در مدت یک ماه از تاریخ فوت، رضایت یا عدم رضایت خود را، راجع به بقای شرکت کنباَ اعلام نماید. در صورتی که قائم مقام متوفی رضایت خود را اعلام نمود، نسبت به اعمال شرکت در مدت مزبور از نفع و ضرر، شریک خواهد بود. ولی در صورت اعلام عدم رضایت در منافع حاصله در مدت مذکور شریک بوده و نسبت به ضرر آن مدت سهیم نخواهد بود. سکوت تا انقضای یک ماه در حکم اعلام رضایت است". 

طلبکاران شرکت تضامنی

اشخاصی که از شرکت تضامنی طلبکار هستند، برای وصول طلب خود حق مراجعه به شرکت ندارند. مگر پس از انحلال شرکت، آن هم برای باقی مانده طلب. به موجب ماده 124 قانون تجارت: " مادامی که شرکت تضامنی منحل نشده، مطالبه قروض آن باید از خود شرکت به عمل آید و پس از انحلال ، طلبکاران می توانند برای وصول مطالبات خود، به هر یک از شرکا که بخواهند یا به تمام شرکا مراجعه کنند". پس ملاحظه می شود که طلبکاران شرکت، به هیچ وجه نگرانی برای از بین رفتن طلب خود ندارند، بلکه شرکت تضامنی بهترین نوع شرکتی است که اشخاص می توانند با آن معامله کنند، زیرا علاوه بر سرمایه شرکت، چون شرکا متضامناَ مسئول پرداخت دین شرکت هستند، ذمه تمام آن ها مجتمعاَ و منفرداَ در مقابل طلبکارها مشغول است. 

طلبکاران شرکا

طلبکاران شخصی شرکا حق مطالبه طلب خود را از شرکت ندارند و هر گاه شرکت منحل شود، باز ظلبکاران شخصی شرکا حق ندارند بدون رعایت حق تقدم از سهم مدیون استفاده کنند، زیرا طلبکاران شرکت بر طلبکاران شخصی شرکا در استفاده از اموال شرکت حق تقدم دارند، چون که ذمه شرکت به آن ها مشغول است و اموال شرکت وثیقه طلب طلبکاران شرکت است. 

ماده 126 قانون تجارت در این زمینه مقرر می دارد: "هر گاه شرکت تضامنی منحل شود، مادامی که قروض شرکت از دارایی آن تادیه نشده، هیچ یک از طلبکاران شخصی شرکا حقی در آن دارایی نخواهند داشت ، اگر دارایی شرکت برای پرداخت قروض آن کفایت نکند، طلبکاران شرکت حق دارند بقیه طلب خود را از فرد فرد شرکای ضامن مطالبه کنند، ولی در این مورد طلبکاران شرکت بر طلبکاران شخصی شرکا حق تقدم نخواهند داشت". 

طلبکاران شخصی شرکا در صورتی که نتوانسته باشند طلب خود را از دارایی شخصی مدیون وصول کنند و سهم مدیون از منافع شرکت کافی برای تادیه طلب آن ها نباشد، می توانند انحلال شرکت را تقاضا نمایند. 

تبدیل شرکت تضامنی به شرکت سهامی

طبق ماده 135 قانون تجارت، هر شرکت تضامنی در صورت تصویب و موافقت تمام شرکا می تواند به شرکت سهامی تبدیل گردد در این صورت رعایت تمام مقررات راجع به شرکت سهامی الزامی می باشد. 

مدارک ثبت شرکت تضامنی

1- دو نسخه شرکتنامه تکمیل شده

2- دو نسخه تقاضانامه تکمیل شده

3- دو نسخه اساسنامه تکمیل شده

4- دو نسخه صورتجلسه مجمع عمومی موسسین

5- دو نسخه صورتجلسه هیات مدیره

6- اصل مجوز فعالیت از مراجع ذیربط در مواردی که ثبت موضوع نیاز به مجوز داشته باشد.

7- اصل گواهی عدم سوء پیشینه جهت اعضاء هیات مدیره ، مدیر عامل

8- تصویر برابر با اصل مدارک احراز هویت کلیه شرکاء ، مدیران و هیات نظار ( در مواردی که تعداد شرکاء بیش از 12 نفر باشند).

9- اصل وکالتنامه وکیل دادگستری در صورتی که ثبت شرکت توسط وکیل صورت پذیرد.

از همراهیتان سپاسگزاریم.