از زمان های بسیار قدیم ، افراد بشر با جمع کردن سرمایه و تلاش خود با سرمایه و تلاش دیگران به منظور رسیدن به بازدهی اقتصادی بیشتر آشنا بوده اند.این جمع کردن سرمایه و تلاش در طول تاریخ صور گوناگونی به خود گرفته است: در زمان باستان و مدت ها بعد از آن ، گروه هایی وجود داشته اند که از دو یا چند نفر تشکیل شده بودند و نیروی خود را صرف فعالیت هایی بیش و کم پایدار می کردند.
اعضای این گروه ها گاه مدتی طولانی و گاه مدتی محدود همکاری می کردند.همکاری طولانی بیشتر در تجارت زمینی و همکاری محدود بیشتر در تجارت دریایی به کار می رفت.این گروه ها را می توان اسلاف دو نوع عمده شرکت امروزی ، یعنی شرکت های سرمایه و شرکت های اشخاص تلقی کرد.شرکت های نوع دوم که در قدیم تنها شرکت های موجود بودند، در حال حاضر در حال کاهش اند و برعکس بر شمار شرکت های نوع اول افزوده می شود.
بی تردید شرکت ها متضمن مزایایی هستند که فعالیت فردی در بر ندارد، مزایایی چون فراهم شدن سرمایه بیشتر و تجمع تخصص هایی گوناگون برای دستیابی به هدفی واحد و به ویژه محدودیت مسئولیت فعالان تجاری
همین مزیت های شرکت موجب شده است که ،حتی تجار انفرادی به جای فعالیت تجاری سنتی، فعالیت های خود را در زمینه های اقتصادی،صنعتی،کشاورزی،تولیدی و غیره در قالب شرکت انجام دهند تا از مزایای این شرکت ها استفاده کنند.
تاسیس شرکت تجاری
به مجموعه اعمال مادی و حقوقی شرکای اولیه شرکت برای ایجاد شخص حقوقی ، تاسیس شرکت گفته می شود که می توان از آن به اعمال پیش از تشکیل نیز تعبیر کرد.به این معنی در مجموع موسس شرکت به کسی اطلاق می شود که برای ایجاد شرکت پیشقدم می شود، سرمایه شرکت را از طریق جمع کردن شرکای دیگر فراهم می کند و مطابق مقررات قانونی اقدامات لازم را برای تشکیل شرکت به انجام می رساند.موسس می تواند شخص حقوقی یا حقیقی باشد.
شرکت تجاری
شرکت تجاری در قانون تجارت تعریف نشده بلکه فقط اقسام آن شمرده شده است ولی با توجه به کلمه " شرکت نامه " در ماده 36 همان قانون و استفاده از مبانی و اصول حقوقی و روح قانونی می توانیم شرکت تجاری را چنین تعریف کنیم:
شرکت تجاری عبارت از آنستکه به موجب قرارداد دو یا چند نفر هر یک مقداری سرمایه می گذارند و با آن عملیات تجاری انجام می دهند و سود و زیان حاصله را تقسیم می کنند.
قرارداد شرکت
در قرارداد شرکت مثل همه عقود و قراردادها باید شرایط عمومی صحت عقود رعایت شود که عبارتند از : قصد و رضا ، اهلیت ، معین بودن موضوع ، قانونی بودن جهت و هدف
- قصد و رضا
قصد و رضا ناشی از اراده و اختیار است و فقدان هر یک موجب بطلان قرارداد است.فقدان قصد مثل اینکه قرارداد در حال مستی و بیهوشی واقع شود.فقدان رضا مثل اینکه شرکت بر اثر اکراه یا اشتباه یا تدلیس واقع شود.
اکراه آنست که شخص را با غشار و تهدید مجبور به عقد شرکت نمایند.اشتباه تصور باطلی است که شخص یا در نوع شرکت یا در موضوع شرکت یا در شخص طرف شرکت داشته باشد.تدلیس عبارت از عملی است که موجب فریب و گمراهی شود.
- اهلیت
اهلیت عبارت از داشتن رشد و عقل است.ملاک رشد از نظر قانون رسیدن به سن هیجده سال و ضابطه عقل عرف و نظر پزشک قانونی است.بنابراین صفار و مجانین فاقد اهلیت هستند معذلک اگر ولی یا قیم آنان اقدام کنند صحیح است.
- معین بودن موضوع
موضوع شرکت یعنی معاملاتیکه انجام خواهد داد باید معین و مشخص باشد و شرکت برای امر مبهم و غیر معین باطل است.
- قانونی بودن جهت و هدف
جهت و هدف شرکت اگر امر غیر قانونی مثل قاچاق و قمار و سرقت و اغتشاش و نظایر این ها باشد باطل است.
قانونی بودن جهت و هدف : جهت و هدف شرکت امر غیر قانونی مثل قاچاق و قمار و سرقت و اغتشاش و نظایر این ها باشد باطل است.
علاوه بر شرایط عمومی شرایط اختصاصی شرکت عبارتند از : وجود شرکا ، همکاری شرکا ، سرمایه گذاری ، اشتغال به معاملات تجاری ، تقسیم سود و زیان
- وجود شرکا
شرکت با حداقل دو نفر تشکیل می شود ولی حداکثری برای تعداد شرکاء وجود ندارد.قهری است که شرکاء باید دارای اهلیت مدنی باشند.
- همکاری شرکاء
همکاری شرکاء ضرورت برای ایجاد شرکت دارد و این همکاری در دادن سرمایه و حضور در مجامع عمومی و در صورت انتخاب شدن به نمایندگی شرکت از هیات مدیره و بازرسی حضور و فعالیت در آنست.
- سرمایه گذاری
سرمایه شرکت اعم از نقد یا جنس و یا حتی هنر و عمل و امتیاز از طرف شرکاء تامین می شود.
- اشتغال به معاملات تجاری
همچنانکه در تعریف شرکت تجاری گفتیم اساس شرکت تجاری بر انجام معاملات تجاری است و آن اعمال همانست که در ماده 2 قانون تجارت ذکر شده است معذلک چون در بند 4 ماده 3 گفته شده است که کلیه معاملات شرکت های تجاری معاملات بازرگانی است برای رفع هر گونه توهم باید گفت که معاملات در غیر منقول و یا برای حوائج شخصی اگر چه از طرف شرکت های تجاری باشد تجارت محسوب نیست.
- تقسیم و سود و زیان
هر شرکتی به قصد انتفاع تشکیل می شود و هدف آن تحصیل سود و تقسیم آن بین شرکاء است که در شرکت باید تصریح شود ولی نه قصد انتفاع و نه ذکر تقسیم سود ملازمه با آن ندارد و اگر شرکت ضرر بکند آن هم بین شرکا تقسیم خواهد شد.
انواع شرکت های تجاری
چهار نوع شرکت تجاری وجود دارد که عبارتند از : شرکت های سرمایه ای ، شرکت های شخصی ، شرکت های مختلط ، شرکت های کمیتی
- شرکت های سرمایه ای
در شرکت های سرمایه ای مسئولیت شرکاء محدود به سرمایه ایست که در شرکت آورده اند و عبارتند از شرکت های سهامی و شرکت های با مسئولیت محدود.
- شرکت های شخصی
در شرکت های شخصی مسئولیت شرکاء نامحدود است و تعهدات شرکت تسری به همه دارایی شرکاء می نماید و عبارتند از شرکت های تضامنی و. نسبی
- شرکت های شخصی
در شرکت های شخصی مسئولیت شرکاء نامحدود است و تعدات شرکت تسری به همه دارایی شرکاء می نماید و عبارتند از شرکت های تضامنی و نسبی
- شرکت های مختلط
در شرکت های مختلط مسئولیت بعضی از شرکاء محدود به سرمایه آن است که آن ها را شرکاء عادی می گویند و مسئولیت پاره ای دیگر نامحدود است که آن ها را شرکاء ضامن نامند و عبارتند از شرکت های مختلط سهامی و غیر سهامی
- شرکت های کمیتی
در شرکت های کمیتی شرکاء مسئولیتی ندارند و محض رفاه آنان تشکیل می شود و آن شرکت های تعاونی است.
اقسام شرکت های بازرگانی
باب سوم قانون تجارت در " اقسام مختلفه شرکت ها و قواعد راجعه به آن ها " بحث می نماید و در ماده 20 تصریح شده است که شرکت های تجاری بر هفت قسم است:
1.شرکت سهامی
2.شرکت با مسئولیت محدود
3.شرکت تضامنی
4.شرکت مختلط غیر سهامی
5.شرکت مختلط سهامی
6.شرکت نسبی
7.شرکت تعاونی
پس از احراز شرایط قانونی فوق ، شناخت کلی از نظام حقوقی حاکم بر شرکت ها ، اساسی ترین گام برای تاسیس یک شرکت تلقی می شود.زمانی که قصد تاسیس یک شرکت را دارید، می بایست علاوه بر انتخاب شرکای شرکت،با توجه به اهداف اعضا در آینده ،نوع فعالیت افراد و میزان مسئولیت هر یک از شرکا ،قالب شرکت را نیز مشخص کنید.در ذیل به بارزترین مشخصات عمومی شرکت های تجاری می پردازیم.
1-شرکت سهامی عام:
حداقل شرکا در شرکت سهامی عام 5 نفر است.حداقل سرمایه پانصد هزار تومان و حداقل هیات مدیره یا مدیران 5 نفر و مسئولیت شرکا به میزان مبلغ اسمی سهام هر شریک می باشد.
2-شرکت سهامی خاص
حداقل شرکا در شرکت سهامی خاص 3 نفر است.حداقل سرمایه صد هزار تومان و حداقل هیات مدیره یا مدیران 3 نفر و مسئولیت شرکا به میزان مبلغ اسمی سهام هر شریک می باشد.
3-شرکت با مسئولیت محدود
حداقل شرکا در شرکت سهامی خاص 2 نفر است.برای حداقل سرمایه محدودیتی وجود ندارد و حداقل هیات مدیره یا مدیران 1 نفر یا بیشتر و مسئولیت شرکا به میزان سهم الشرکه هر شریک می باشد.
4-شرکت تضامنی:
در شرکت تضامنی حداقل شرکا 2 نفر است ،برای حداقل سرمایه محدودیتی وجود ندارد،حداقل هیات مدیره یا مدیران یک نفر یا بیشتر و مسئولیت شرکا نامحدود است و هر شریک مسئولیت کامل دارد.
5-شرکت نسبی
حداقل شرکا در شرکت نسبی 2 نفر است.برای حداقل سرمایه محدودیتی وجود ندارد و حداقل هیات مدیره یا مدیران یک نفر یا بیشتر و مسئولیت شرکا به نسبت سهم الشرکه هر شریک می باشد.
6-شرکت مختلط سهامی
در شرکت مختلط سهامی حداقل شرکا 2 نفر است ،برای حداقل سرمایه محدودیتی وجود ندارد،حداقل هیات مدیره یا مدیران یک نفر یا بیشتر و مسئولیت شرکای ضامن نامحدود و شرکای سهامی به میزان مبلغ اسمی هر شریک می باشد.
7-شرکت مختلط غیر سهامی
در شرکت مختلط غیر سهامی حداقل شرکا 2 نفر است ،برای حداقل سرمایه محدودیتی وجود ندارد،حداقل هیات مدیره یا مدیران یک نفر یا بیشتر و مسئولیت شرکای ضامن نامحدود و شرکای غیر سهامی به میزان سهم الشرکه می باشد.
8-شرکت تعاونی
حداقل شرکا در شرکت تعاونی 7 نفر است.برای حداقل سرمایه محدودیتی وجود ندارد و حداقل هیات مدیره یا مدیران 3 تا 7 نفر و مسئولیت شرکا در صورت سهامی بودن به میزان مبلغ اسمی هر سهامدار و در صورت غیر سهامی بودن با توجه به تراضی شرکا در اساسنامه می باشد
در رابطه با شرکت های تجاری ، نکته ی حائز اهمیت این است که با توجه به موازین حقوقی و اصول قانونی و فایده عملی چهار نوع شرکت سهامی ، با مسئولیت محدود ، تضامنی و نسبی شرکت های معمول و متداول در تجارت بوده و سه نوع مختلط غیر سهامی ، تعاونی ( اعم از تولید ، مصرف ، اعتبار ، وام ، روستایی و نظایر این ها ) نه ضروری و نه منطبق با حوائج بازرگانی است و اگر سه نوع اخیر از اعداد شرکت های تجاری خارج شود اشکالی نخواهد داشت.
در مورد عدم نیاز به بحث از شرکت های تعاونی در حقوق تجارت احتیاج به دلیل زیاد نیست و اکتفاء به اینکه طبع شرکت های تعاونی تجاری نیست کافی است ولی این امر دلیل عدم اهمیت و تاثیر آن ها در ایجاد رفاه اجتماعی نمی باشد بلکه بر عکس به لحاظ پیشرفت فکر تعاون عمومی نیاز شدید به شرکت های تعاونی بوده و این قبلی شرکت ها جای مهم وسیعی در زندگی باز کرده اند که از آن ها بطور مستقل و مفصل ضمن حقوق صنعتی و حقوق تعاونی باید بحث شود.
اما در مورد شرکت های مختلط غیر سهامی و سهامی فقط کافی است بگوییم که چون شرکت ضامن با شرکاء عادی مستبعد و حتی دور از عقل و احتیاط و قهراَ امکان ناپذیر و یا لااقل فوق العاده مشکل و نادر است لذا شرکت در این دو قالب قانونی خیلی به ندرت تاسیس می شود کما اینکه مطابق آمار منتشره از طرف اداره بررسی های اقتصادی بانک مرکزی ایران تحت عنوان : " سیر تحول شرکت ها در ایران از سال 1310 تا سال 1342 " یعنی در مدت سی و دو سال در تمام ایران فقط 17 شرکت مختلط غیر سهامی تشکیل شده که در آخرین سال تنها 8 شرکت به این نام موجود بوده و شرکت مختلط سهامی در تمام مدت مزبور 13 شرکت و موجود در آخر دوره فقط دو شرکت بوده است و در همان بررسی تاکید شده است که : " سرمایه گذاری در شرکت های مختلط سهامی و غیر سهامی بسیار ناچیز بوده است."
نکته دیگر که باید تذکر داد این است که عملاَ شرکت های بازرگانی اکتفاء به اعمال تجاری نمی کنند بلکه به همه امور انتفاعی ( اعمال مذکور در باب دوم قانون تجارت ) و امور انتفاعی غیر تجاری ( مثل پیمانکاری ، امور ساختمانی ، امور تعلیماتی ، تبلیغاتی ، تفریحی و غیره ) می پردازند.
بنابراین کلیه شرکت هایی که هدف آنان تقسیم سود و زیان بین شرکاء و گردش ثروت و جلب سرمایه های کوچک به منظور های انتفاعی اعم از تولیدی و توزیعی است لاجرم می توانند در ذیل شرکت های تجاری قرار گیرند و منحصر ساختن تشکیل شرکت های تجاری به " اعمال تجاری " نه جنبه علمی و نه فایده عملی دارد. کما اینکه شرکت های زیادی تشکیل شده و به ثبت رسیده که موضوع آن ها امور تجاری مذکور در ماده 2 قانون تجارت نیست.
از انتخابتان متشکریم.
همراهی متخصصان مجرب مارا در فکر برتر پذیرا باشید.
پل ارتباطی ما:
- شماره تماس:42143-021
- سامانه ی پیامکی: 100042143
- تماس با مشاوران ارشد از طریق شماره های مندرج در سامانه
- سامانه ی تخصصی ثبت شرکت فکر برتر http://companyregister.ir
- پست الکترونیکی به نشانی info@ companyregister.ir
آدرس:تهران،خیابان ولیعصر،تقاطع نیایش،بلوار اسفندیار،پلاک 90