شرکت تعاونی شرکتی است که از اشخاص حقیقی یا حقوقی که به منظور رفع نیازمندی های مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء از طریق خودیاری و کمک متقابل و همکاری آنان موافق اصولی که در این قانون مصرح است تشکیل می شود ".

• رشته های تعاونی ها

به طور کلی تعاونی ها به دو گروه تقسیم گردیده اند که هر گروه دارای رشته های مختلفی می باشند.
الف: تعاونی های توزیع :
در حقیقت ، نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان اعضاء خود را با توجه به مصالح عمومی، جهت کاهش هزینه ها و قیمت ها تامین می نمایند.
ب: تعاونی های تولید
که شامل رشته های ذیل می باشد :
رشته کشاورزی - رشته دامداری - رشته دامپروری - پرورش و صید ماهی - شیلات - صنعت - معدن و غیره .

• اهداف اصلی و فرعی شرکت تعاونی

الف: هدف اصلی
تهیه و تولید اجناس لازمه وسیله شرکاء و یا خرید آن وسیله شرکت به منظور فروش به اعضاء برای مصارف زندگی آن ها، یعنی اجناسی که مورد لزوم و نیاز و مصرف می باشد یا تهیه و تولید نمایند و یا از تولیدکنندگان خریداری نموده و به قیمت مناسبی در اختیار اعضاء قرار داده شود تا از فشار زندگی آن ها کاسته گردد.
ب: هدف فرعی
هدف فرعی این گونه شرکت ها تقسیم نفع و ضرر بین شرکاء می باشد که این مسئله هم تاکید بر کمک به اعضاء و دارندگان سهام می باشد. به این معنا که در درجه اول وسائل مورد نیاز اعضاء تهیه و به قیمت مناسبی به آن ها فروخته می شود و در مرحله بعد هم سودی که از فروش آن ها حاصل می شود متعلق به اعضاء بوده و به نسبت سرمایه بین آنان تقسیم می گردد.

• حداقل سرمایه شرکت تعاونی

برای مقدار سرمایه شرکت تعاونی حداقل مقرر شده است. به موجب " دستورالعمل تشکیل تعاونی ها " ، " حداقل سرمایه برای تشکیل شرکت های تعاونی عام و خاص، به ترتیب یکصد میلیون ریال و ده میلیون ریال، تعیین می گردد . هر تعاونی وقتی تشکیل و ثبت می شود که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه و چنانچه به صورت نقدی و جنسی باشد، تقویم و تسلیم شده باشند ". لازم به ذکر است که تعاونی های مذکور پس از تشکیل در دوره فعالیت نیز باید پیوسته مبالغ حداقل سرمایه های فوق را داشته باشند.

• لغو عضویت در تعاونی به سبب فوت استعفاء و غیره

هر گاه لغو عضویت به واسطه فوت و یا استعفاء و یا اخراج عضو و یا انحلال تعاونی باشد برابر اساسنامه و قراردادی که منعقد گردیده سهم عضو و کلیه حقوق و مطالبات وی بر اساس قیمت روز محاسبه و به دیون تعاونی تبدیل می شود. یعنی فرض براینست که وی به تعاونی مدیون است. به این جهت حقوق و مطالبات وی پس از تقویم به پول جزو مطالبات تعاونی قرار می گیرد تا در صورتی که هرگونه بدهی به تعاونی داشته باشد کسر شود و بقیه به خودش و در صورت فوت وی به ورثه اش پرداخت گردد.
در صورتیکه ورثه تقاضا نمایند که سهم عضو متوفی از عین اموال تعاونی تادیه گردد و تراضی و سازش ممکن نباشد، چنانچه عین مال قابل واگذاری باشد و موجب اختلال و ضرر فاحش و زیاد به سایر اعضاء تعاونی نگردد عین مال به وراث تسلیم می شود.

• اخراج عضو به علت ترک عضویت

ترک عضویت وقتی تحقق پیدا می کند که عضو برای مدتی رابطه خود را با شرکت تعاونی قطع کند. این امر وقتی پیش می آید که عضو از اشتغال به امور محوله در شرکت های تعاونی تولید و انجام معاملات در شرکت های تعاونی توزیع و حضور و ابراز رای در مجامع عمومی آن ها ، خودداری کند. قانون بخش تعاونی در مورد ترک عضویت ساکت است و بیانی ندارد. نمونه اساسنامه شرکت تعاونی نیز مطلبی درباره ترک عضویت ندارد؛ با این حال می توان گفت ترک عضویت ممکن است از موجبات اخراج باشد؛ زیرا قانوناَ عضو شرکت تعاونی ملتزم به اهداف تعاونی است. عضوی که برای مدتی با شرکت تعاونی قطع رابطه می کند، در واقع به این التزام بی اعتناست یا آن را به نسیان سپرده است؛ از طرفی ظرفیت شرکت تعاونی محدود است و نمی تواند همه داوطلبان عضویت را پذیرا باشد؛ وقتی عضویت از خدمات آن مستفید نمی شود، جایی را بلااستفاده در تصرف دارد که معمولاَ فرد دیگری به آن نیازمند و در انتظار آن است. با چنین وضعی اخراج عضو موصوف منطقی به نظر می رسد. در هر حال می توان ترک عضویت را مشمول بند 2 ماده 13 قانون بخش تعاونی قرار داد و آن را موردی از موارد عدم رعایت تعهدات قانونی عضو به شمار آورد بنابراین طبق بند 2 مذکور، پس از دو بار اخطار کتبی هیئت مدیره به فاصله 15 روز، و گذشتن 15 روز از تاریخ اخطار دوم با تصویب مجمع عمومی عادی، عضوی که ترک عضویت کرده است اخراج خواهد شد.

• سود شرکت تعاونی

طبق ماده 25 قانون بخش تعاونی در پایان هر سال مالی از سود خالص شرکت تعاونی مبالغ ذیل کسر می شود :
الف- حداقل 5 درصد به عنوان ذخیره قانونی ( بیش از این رقم باید به تصویب مجمع عمومی برسد ).
تبصره 1- ذخیره قانونی تا زمانی که مبلغ کل ذخیره حاصل از درآمدهای مذکور به میزان یک چهارم معدل سرمایه سه سال اخیر نرسیده باشد، الزامی است.
تبصره 2- تعاونی ها می توانند تا حداکثر نصف ذخیره قانونی را جهت افزایش سرمایه به کار برند.
ب- حداکثر 5 درصد به عنوان ذخیره احتیاطی ( تخصیص این مبلغ و نحوه مصرف آن باید به تصویب مجمع عمومی برسد ).
ج-  چهار درصد به عنوان حق تعاون و آموزش که باید به صندوق تعاون واریز شود.
د- درصدی به عنوان پاداش به اعضا، کارکنان ، مدیران و بازرسان که رقم آن را مجمع عمومی تعیین خواهد کرد.

• ذخیره قانونی

1- از حداقل پنج درصد به بالا با تصویب مجمع عمومی به عنوان ذخیره تعاونی به حساب ذخیره قانونی منظور می گردد و هدف از این کار اینست که اگر تعاونی دچار بحران و یا مشکل مالی شد بتواند از ذخیره قانونی مصرف نموده مشکل مالی را رفع نماید. ( استفاده تا نصف ذخیره قانونی ).
2- ذخیره قانونی تا موقعی که به میزان یک چهارم معدل سرمایه سه سال اخیر شرکت برسد الزامی است.
3- تعاونی ها می توانند حداکثر تا نصف ذخیره قانونی خود را جهت افزایش سرمایه به کار برند.

• اندوخته احتیاطی

معمولاَ به پیشنهاد هیئت مدیره شرکت و تصویب مجمع عمومی درصدی از سود خالص شرکت ( حداکثر پنج درصد ) به عنوان اندوخته احتیاطی به حساب مخصوصی واریز می گردد و چگونگی و نحوه مصرف آن با تصویب مجمع عمومی است.

• حق تعاون

چهار درصد از سود خالص شرکت تعاونی به عنوان حق تعاون آموزش به صندوق تعاونی واریز می شود.

• پاداش

برای دلگرمی کسانی که در امر پیشبرد اهداف شرکت تلاش بیشتری نموده اند و مستحق پاداش ممی باشند و معمولاَ از اعضاء شرکت مانند مدیران بازرسان و کارکنان هستند به پیشنهاد هیئت مدیره و تصویب مجمع عمومی درصدی از سود خالص شرکت بین آن ها تقسیم می شود.
چند مطلب :
- معاملات مدیرعامل با شرکت تعاونی تابع مقررات و ضوابطی است که در چهارچوب دستورالعمل وزارت تعاون، به تصویب مجمع عمومی عادی می رسد.
- هر گاه چک شرکت که امضای مدیرعامل را دارد بی محل باشد، وی علاوه بر اینکه با صاحب حساب، یعنی شرکت تعاونی و دیگر افرادی که چک را امضا کرده اند در پرداخت وجه چک مسئولیت تضامنی دارد، به عنوان صادرکننده چک بی محل به مجازات مقرر نیز محکوم خواهد شد.
- رسیدگی و تصمیم گیری درباره گزارش بازرس یا هر یک از بازرسان در مورد تخلفات مدیرعامل بر عهده مجمع عمومی فوق العاده است.
در صورت نیاز به هرگونه مشاوره می توانید با ما تماس حاصل فرمایید.
همواره آماده پاسخگویی به سوالات ثبتی شما عزیزان هستیم.