طبق تعریفی که در ماده 4 قانون تجارت از شرکت سهامی عام ارائه گردیده، شرکت سهامی عام نوعی از شرکت های سهامی است که قسمتی از سرمایه آن از طریق فروش سهام به غیرموسسان ( مردم ) تامین شود. سهام شرکت های سهامی عام در بورس اوراق بهادار دادو ستد می شود. در واقع عمده تفاوت شرکت سهامی عام با شرکت سهامی خاص در این است که در شرکت سهامی عام برخلاف شرکت سهامی خاص که تمام سرمایه آن از طرف سهامداران تامین می شود، قسمتی از سرمایه از طریق فروش سهام به مردم تامین می شود.

 قبل از خواندن ادامه این مقاله، می توانید مقالات زیر را دنبال کنید:

- نحوه ی ثبت شرکت به صورت آنلاین در سایت اداره ثبت شرکت ها

- مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت با مسوولیت محدود

تشکیل شرکت سهامی عام ، مستلزم جمع شدن سرمایه تعیین شده در طرح اساسنامه است. پس از اینکه سرمایه شرکت، تعهد و " 35 " درصد آن به صورت نقد پرداخت گردید، تعداد سهام هر کدام از تعهدکنندگان تعیین و اعلام می شود.
رژیم حقوقی تامین سرمایه و تخصیص سهام به شرکاء ، موضوعاتی است که در این مقاله به آن ها پرداخته خواهد شد. شایان ذکر است خوانندگان محترم، در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر ، می توانند به مقالات " تشریفات ثبت شرکت سهامی عام " و " مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت سهامی عام " مراجعه نمایند.
الف) میزان سرمایه
حداقل سرمایه برای تشکیل شرکت سهامی عام ، " 5 میلیون " ریال است. بی تردید ، در حال حاضر با توجه به تورم موجود ، این مبلغ برای تشکیل شرکت سهامی کافی نیست ، اما تا قانون تغییر نکند ، جمع سرمایه " 5 " میلیون ریالی برای تشکیل شرکت سهامی عام کافی است.
مبلغ مذکور حداقل مبلغ سرمایه ثابت شرکت های سهامی است. در صورتی که سرمایه شرکت بعد از تاسیس به هر علت از حداقل مذکور در قانون کمتر شود باید ظرف مدت مقرر در قانون نسبت به افزایش سرمایه تا میزان حداقل مقرر اقدام به عمل آید یا شرکت به نوع دیگری از انواع شرکت های مذکور در قانون تغییر شکل یابد وگرنه هر ذینفع می تواند انحلال آن را از دادگاه صلاحیت دار درخواست کند.
با این وجود دادگاه مشوق انحلال شرکت نیست و هر گاه قبل از صدور رای قطعی موجب درخواست انحلال منتفی گردد دادگاه رسیدگی را موقوف می نماید.
بنابراین مبلغی سرمایه برای تشکیل و تداوم شرکت سهامی تعیین شده است که شرکت نمی تواند کمتر از آن سرمایه داشته باشد و هر گاه سرمایه شرکت به هر علت به کمتر از این مبلغ تنزل پیدا کرد باید نسبت به واریزی مبلغ تا سقف مبلغ تعیین شده و یا تبدیل شرکت به نوع دیگری از انواع شرکت های مندرج در ماده 19 قانون اشخاص حقوقی و شرکت های تجاری اقدام شود. زیرا در انواع مختلف شرکت های غیرسهامی مندرج در قانون حداقل سرمایه ای وجود ندارد و بنابراین شرکت سهامی با هر مبلغ سرمایه می تواند بدون اشکال قانونی با رعایت مقررات شرکت مورد تبدیل به هر نوع شرکت دیگری تبدیل شود. اگر تبدیل انجام نگیرد هر ذینفع یعنی سهامدار، طلبکار و مدیر و بازرس می تواند به دادگاه مراجعه و تقاضای انحلال شرکت را نماید. در این مورد هم دادگاه اصرار بر انحلال شرکت ندارد و اگر قبل از صدور رای قطعی در جریان دادرسی مشکل برطرف شود رسیدگی موقوف خواهد شد. ولی در قانون 1392 این راه حل با مشکل ماده 20 ق. ا. ح. ش. ت مواجه است.
همان طور که اشاره شد ، بخش عمده سرمایه شرکت سهامی عام از طریق فروش سهام به مردم تامین می شود. لذا در ماده 252 قانون گذار مبلغی را که برای تشکیل شرکت سهامی عام تعیین و مقرر نموده اند که بقیه آن در مراحل بعدی طبق اساسنامه وصول خواهد شد. در قانون 1347 نیز از همین روش پیروی شده بود و برای تاسیس شرکت های سهامی عام موسسین می بایست اقلاَ بیست درصد سرمایه شرکت را خود تعهد کرده و لااقل سی و پنج درصد مبلغ تعهد شده را در حسابی به نام شرکت در شرف تاسیس نزد یکی از بانک ها سپرده سپس اظهارنامه ای به ضمیمه طرح اساسنامه شرکت و طرح اعلامیه پذیره نویسی سهام که به امضاء کلیه موسسین رسیده باشد در تهران به اداره ثبت شرکت ها و در شهرستان ها به دایره ثبت شرکت ها و در نقاطی که دایره ثبت شرکت ها وجود نداشت به اداره ثبت اسناد و املاک محل تسلیم و رسید دریافت می کردند.
بنابراین 20% سرمایه شرکت معادل یک میلیون ریال توسط موسسین تعهد می شد. 35% مبلغ تعهد شده معادل 350 هزار ریال در حساب بانکی که توسط موسسین به نام ( شرکت در شرف تاسیس ) باز می شد تودیع می گردید.
در قانون جدید طبق ماده 252 سهامداران حداقل 20% سرمایه را تعهد و 5% مبلغ تعهد شده را به حساب در شرف تاسیس شرکت واریز می نمایند. در نهایت با مبلغ پنج میلیون ریال شرکت سهامی عام قابل تاسیس است.
طبق ماده 352 برای ثبت کردن شرکت سهامی خاص موسسان باید کل سرمایه شرکت را تعهد کنند و حداقل پنجاه درصد 50% بخش نقدی سرمایه را در حساب شرکت در شرف تاسیس بسپارند و کل سرمایه غیرنقدی را تسلیم کنند.
موسسین ، پس از تعهد حداقل 20% سرمایه شرکت طبق ماده 252 قانون اشخاص حقوقی و شرکت های تجاری می بایست اظهارنامه همراه با سایر مدارک را تهیه و به سازمان بورس و اوراق بهادار تسلیم نمایند.
ناگفته نماند ، رژیم حقوقی هر کدام از دو نوع آورده نقدی یا غیر نقدی متفاوت است.
1- آورده نقدی . حداقل " 35 درصد " از مبلغی که شرکاء ( موسسان و پذیره نویسان ) تعهد کرده اند باید به صورت وجه نقد باشد. همان طور که اساره شد، این مبلغ به حسابی که به " نام شرکت در شرف تاسیس " است در یکی از بانک ها واریز می شود. این پرداخت باید به طور واقعی صورت گیرد و بنابراین، بانک باید از پذیره نویسان و موسسان وجه نقد دریافت کند.
2- آورده غیرنقدی . سرمایه غیرنقدی شرکت ممکن است از هر مال مادی، غیرمادی و حتی صنعت تشکیل شود. آورده غیرنقدی باید " تقویم " و " تسلیم " شود. مشکلی که در مورد این نوع آورده وجود دارد ، نحوه ارزیابی آن است. قانونگذار در بند " 6 " ماده " 7 " لایحه مقرر کرده است، در اظهارنامه ای که موسسان برای تشکیل شرکت به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم می کنند باید اوصاف و مشخصات و ارزش آورده غیرنقدی تعیین شود ؛ به نحوی که بتوان از کم و کیف آن اطلاع حاصل کرد.
بدین ترتیب، ابتدا موسسان ، آورده های غیرنقدی را ارزیابی می کنند و این ارزیابی در طرح اساسنامه قید می شود و با تصویب اساسنامه در مجمع عمومی موسس، این تقویم ، قطعی تلقی می شود. بدیهی است این طریق ارزیابی ، هم برای شرکت و هم برای اشخاص ثالث متضمن خطرهایی است که قانونگذار بر آن واقف بوده است و اگرچه در ماده " 243 " لایحه ، برای کسانی که در تعیین ارزش آورده غیرنقدی تقلب کنند، مجازات پیش بینی کرده ، این اندازه از احتیاط را برای جلوگیری از سوء استفاده کافی ندانسته و ارزیابی به وسیله " کارشناس رسمی دادگستری " را نیز قبل از تشکیل مجمع عمومی موسس مقرر کرده است.
ب) تخصیص سهام
همان طور که گفتیم ، شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به " سهام " تقسیم می شود و در قبال آورده هر کدام از موسسان و پذیره نویسان ، به تعداد لازم سهم اختصاص داده می شود. تعیین تعداد سهام ، بر عهده موسسان است که باید پیش از دعوت و تشکیل مجمع عمومی موسس صورت گیرد.
" ارزش اسمی " هر سهم که در طرح اساسنامه قید شده است هر مبلغی می تواند باشد، ولی طبق ماده " 29 " لایحه : " ... مبلغ اسمی هم سهم ، نباید از 10 هزار ریال بیشتر باشد ". تعیین سهام در صورت مجلسی که به امضای موسسان می رسد قید و به مجمع عمومی موسس گزارش خواهد شد. تبصره ماده " 74 " لایحه مقرر می دارد : " گزارش موسسین باید حداقل پنج روز قبل از تشکیل مجمع عمومی موسس، در محلی که در آگهی دعوت مجمع تعیین شده است برای مراجعه پذیره نویسان سهام آماده باشد ".
از همراهیتان سپاسگزاریم.