در این قسمت عمده بحث ما راجع به وجوه افتراق شرکت سهامی با شرکت مختلط سهامی خواهد بود. اما قبل از آن، مختصری در مورد این شرکت ها صحبت خواهیم کرد. شایان ذکر است، علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر در این رابطه می توانند مقالات ذیل را نیز مورد مطالعه قرار دهند :

- ثبت شرکت مختلط سهامی
- انواع شرکت های مختلطو نکات مهم در تشکیل و ثبت آن
- انواع شرکت های سهامی  

• شرکت های مختلط سهامی :

همان طور که می دانیم، نوعی از شرکت ها هستند که شرکت های مختلط نامیده می شوند، این نوع شرکت ها مخلوطی هستند از شرکت های سرمایه و شرکت های اشخاص که در آن شرکای ضامن ، کار و صنعت و لیاقت و استعداد خود را در شرکت می گذارند و به طور غیرمحدود مسئولیت اعمال خود را قبول می کنند و عده دیگر برای استفاده از خدمات شرکای ضامن سرمایه لازم را در اختیار آن ها قرار می دهند ، بدون اینکه در اداره شرکت مسئولیتی داشته باشند و بیش از آن چیزی که در شرکت گذاشته اند تعهدی قبول نمی کنند ؛ این نوع شرکت ها شرکت های کار و سرمایه هستند.
برخی اساتید حقوق، فلسفه وجودی این گونه شرکت ها را اینچنین بیان نموده اند : " بیشتر در مواردی که تاجری احتیاج به پول دارد و نمی خواهد قرض کند چند شریک در شرکت خود وارد می کند و مسئولیت آن ها را به میزان سرمایه محدود می سازد و خود تمام تعهدات شرکت را ضمانت می نماید. بنابراین اگر پس از استهلاک سرمایه باز هم چیزی از قروض باقی مانده باشد شریک یا شرکای ضامن متضامناَ مسئول پرداختند و به شرکایی که مسئولیت محدودی به میزان سرمایه دارند ارتباط پیدا نمی کند ".
لازم به ذکر است ثبت این گونه شرکت ها در کشور ما چندان رایج نیست و نسبت به شرکت های دیگر در حداقل می باشد و به ندرت اشخاصی هستند که تمایل به ثبت این قسم از شرکت ها در اداره ثبت شرکت ها داشته باشند.
شرکت های مختلط دو نوع هستند :
شرکت مختلط غیرسهامی و شرکت مختلط سهامی .
طبق ماده 141 قانون تجارت، شرکت مختلط غیرسهامی، شرکتی است که برای امور تجاری در تحت اسم مخصوصی، بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود بدون انتشار سهام تشکیل می شود . شریک ضامن مسئول کلیه قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود. شریک با مسئولیت محدود کسی است که مسئولیت او فقط تا میزان سرمایه ای است که در شرکت گذارده و یا بایستی بگذارد. در اسم شرکت باید عبارت ( شرکت مختلط ) و لااقل اسم یکی از شرکا ضامن قید شود.
همچنین، طبق ماده 162 قانون تجارت، شرکت مختلط سهامی شرکتی است که در تحت اسم مخصوصی بین یک نفر شرکای سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل می شود.
شرکای سهامی، کسانی هستند که سرمایه آن ها به صورت سهام یا قطعات سهام متساوی القیمه در آمده و مسئولیت آن ها تا میزان همان سرمایه است که در شرکت دارند. شریک ضامن کسی است که سرمایه او به صورت سهام درنیامده و مسئول کلیه قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود. در صورت تعدد شریک ضامن مسئولیت آن ها در مقابل طلبکاران و روابط آن ها با یک دیگر تابع مقررات شرکت تضامنی خواهد بود.
طبق ماده 163 قانون تجارت در اسم شرکت باید عبارت ( شرکت مختلط ) و لااقل اسم یکی از شرکای ضامن قید شود.

• شرکت های سهامی :

طبق مواد 1 و 2 قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت، شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام ، محدود به مبلغ اسمی سهام آن ها است و این گونه شرکت ها ، شرکت بازرگانی محسوب می شوند ولو اینکه موضوع عملیات آن امور بازرگانی نباشد. شرکت های سهامی به دو دسته نقسیم می شوند شرکت های سهامی عام و شرکت های سهامی خاص .
طبق تعریفی که در ماده 4 قانون تجارت از شرکت سهامی عام ارائه گردیده، شرکت سهامی عام ، نوعی از شرکت های سهامی است که قسمتی از سرمایه آن از طریق فروش سهام به غیرموسسان ( مردم ) تامین شود. سهام شرکت های سهامی عام در بورس اوراق بهادار داد و ستد می شود. در واقع عمده تفاوت شرکت سهامی عام با شرکت سهامی خاص در این است که در شرکت سهامی عام برخلاف شرکت سهامی خاص که تمام سرمایه آن از طرف سهامداران تامین می شود، قسمتی از سرمایه از طریق فروش سهام به مردم تامین می شود.
از آن جا که تشکیل شرکت سهامی عام تشریفات فراوانی دارد ، در مواد اصلاحی قانون تجارت، برای امور ساده تری که تعداد سهامداران کمتر است نوعی شرکت سهامی در نظر گرفته که شرکت سهامی خاص نامیده می شود. ماده 4 ل. ا. قانون تجارت، شرکت سهامی خاص را چنین تعریف نموده است : " شرکت هایی که تمام سرمایه آن ها در موقع تاسیس منحصراَ توسط موسسین تامین گردیده است، این گونه شرکت ها شرکت سهامی خاص نامیده میشوند ".
و اما وجوه تمایز بین شرکت های سهامی و شرکت های مختلط سهامی را می توان به قرار آتی برشمرد.
1. از جهت نحوه تشکیل شرکت : تشکیل شرکت های سهامی عام و خاص، طبق لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 24 / 12 / 1347 به عمل می آید. ولی شرکت مختلط سهامی به استناد ماده 299 لایحه قانونی مذکور، طبق مقررات قانون تجارت مصوب 13 / 2/ 1311 تشکیل می شود. بنابراین اگر از نظر ماهیت حقوقی شرکای سهامی در شرکت مختلط سهامی با صاحبان سهام در شرکت های سهامی وجه اشتراکی دارند، ولی از نظر تشریفات تشکیل ، هر یک از آن ها تابع سیستم حقوق متفاوت پیش بینی شده در قوانین مخصوص به خود می باشند.
2. از حیث نام شرکت : در شرکت های سهامی ، عبارت ( شرکت سهامی عام ) یا ( شرکت سهامی خاص ) ، قبل از نام شرکت یا بعد از آن، بلافاصله با نام شرکت ذکر می شود. ( تبصره ماده 4 لایحه ) ولی در شرکت های مختلط سهامی، عبارت ( شرکت مختلط ) بدون وجود قید قانونی تقدم و تاخر آن نسبت به نام شرکت ، نوشته می شود. به علاوه در اسم شرکت، لااقل اسم یکی از شرکای ضامن ، قید می شود. ( ماده 163 ق. ت )
3. از جهت نوع شرکا : در شرکت های سهامی، یک نوع شریک وجود دارد که به نام صاحب سهم یا سهامدار نامیده می شود. ولی در شرکت های مختلط سهامی، دو نوع شریک وجود دارد که عبارتند از یک – شریک ضامن دو- شریک سهامی .
4. در زمینه اداره امور شرکت : در شرکت های سهامی، صاحبان سهام در اداره امور شرکت حقوق مساوی دارند. ( پاراگراف دوم ماده 88 لایحه ) ولی در شرکت های مختلط سهامی، مدیریت شرکت مخصوص شریک یا شرکای ضامن می باشد. ( ماده 146 ق. ت )
5. در شرکت های سهامی اولین مدیران شرکت به وسیله مجمع عمومی موسس انتخاب می شوند. ( مواد 17 و 20 لایحه ) ولی در شرکت مختلط سهامی، مجمع عمومی موسس حق انتخاب اولین مدیران شرکت را ندارند. زیرا مدیران قانوناَ تعیین شده اند که عبارتند از شریک یا شرکای ضامن ، و مجمع عمومی موسس در شرکت مختلط سهامی . فقط سه نفر اعضای اولین هیئت نظار را انتخاب می نمایند.
6. شرکت مختلط سهامی ، پیوندی است از شرکت تضامنی و شرکت سهامی . ولی نه شرکت سهامی که به موجب لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 24/ 12/ 1347 به عمل آمده باشد، بلکه شرکت سهامی که بر محور مواد 21 تا 93 سابق قانون تجارت مصوب 13/ 2/ 1311 به وجود آمده باشد.
در شرکت مختلط سهامی معمولاَ سرمایه به وسیله شرکای سهامی تامین می گردد و شرکای ضامن ممکن است فقط آورده غیرنقدی، طرح فنی یا دانش تخصصی خود را به عنوان سهم الشرکه به شرکت عرضه دهند که با سرمایه شرکای سهامی نسبت به پیاده کردن طرح و راه اندازی آن اقدام شود. این امر مانع از آن نخواهد بود که شرکای ضامن نیز سهم الشرکه نقدی در شرکت داشته باشند.
7. در شرکت های سهامی مجامع عمومی : موسس، عادی ، فوق العاده ، هر یک با اختیارات و صلاحیت قانونی مربوط از اجتماع صاحبان سهام تشکیل می شوند. ( مواد 17، 83، 86 و 92 لایحه و مواد 40، 41 ، 45 تا 47 و نیز مواد 53 تا 60 و 62 و 63 و همچنین مواد 60 و 74 ق. ت )
ولی در شرکت های مختلط سهامی، مجمع عمومی شرکا از شرکای سهامی و ضامن تشکیل می شود و اختیارات مجمع عمومی موسس و عادی کاهش یافته و تعیین مدیر یا مدیران شرکت از صلاحیت آن خارج بوده و قانوناَ اداره امور شرکت به عهده شریک یا شرکای ضامن است.