شرکت های تضامنی و نسبی، در زمره شرکت های شخصی می باشند. در این نوع شرکت ها مسئولیت شرکاء نامحدود است و تعهد شرکاء به تمامی اموال و دارایی آن ها تسری دارد.
شرکت تضامنی در ماده 116 قانون تجارت اینگونه تعریف شده است : " شرکتی است که در تحت اسم مخصوص برای امور تجاری بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می شود. اگر دارایی شرکت برای تادیه تمام قروض کافی نباشد هر یک از شرکا مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است. هر قراری که بین شرکا برخلاف این ترتیب داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث کان لم یکن خواهد بود ".
با توجه به این ماده و مواد بعدی این قانون می توان مهم ترین اصول شرکت تضامنی را مسئولیت تضامنی شرکا و غیرقابل انتقال بودن سهم الشرکه دانست.
همچنین، ماده 183 قانون تجارت شرکت نسبی را اینگونه تعریف کرده است : " شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجاری در تحت اسم مخصوص بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکا به نسبت سرمایه است که به شرکت گذاشته است".
همان طور که گفته شد، شرکت نسبی مانند شرکت تضامنی، شرکت شخص محسوب می شود و مقررات آن تقریباَ با شرکت تضامنی یکی است و تفاوت عمده آن ها در میزان مسئولیت شرکا می باشد. در این نوشتار، نکات مهم شرکت تضامنی و نسبی را مورد بررسی قرار می دهیم.
1- شرکت های تضامنی و نسبی حداقل از دو شریک تشکیل می شوند.
2- در شرکت های تضامنی و نسبی ، سرمایه شرکا به سهم الشرکه تقسیم می شود.
3- شرکا ممکن است اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند.
4- موضوع فعالیت شرکت تضامنی و نسبی، باید امور تجاری باشد.
5- شرکت تضامنی و نسبی مانند شرکت بامسئولیت محدود، زمانی تشکیل می شوند که تمام سرمایه نقدی تادیه و سهم الشرکه غیرنقدی تقویم و تسلیم شده باشد.
6- تنظیم شرکتنامه شرط پذیرش درخواست ثبت این شرکت ها از سوی اداره ثبت شرکت ها محسوب می شود.
7- در اسم شرکت تضامنی یا نسبی باید عبارت ( شرکت تضامنی یا نسبی ) و لااقل اسم یک نفر از شرکا ذکر شود. در صورتی که اسم شرکت مشتمل بر اسامی تمام شرکا نباشد باید بعد از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شده است عبارتی از قبیل ( و شرکا ) یا ( و برادران ) قید شود .
8- در شرکت های تضامنی و نسبی، شرکا باید لااقل یک نفر از میان خود یا از خارج شرکت به سمت مدیریت معین نمایند.
9- در شرکت نسبی و تضامنی منافع به نسبت سهم شراکت بین شرکا تقسیم می شود، مگر آنکه شرکتنامه غیر از این ترتیب را در نظر گرفته باشد.
10- در هر دو شرکت، اگر سهم شراکت یک یا چند نفر از شرکا غیرنقدی باشد باید به تمام شرکا اعلام شود. در هر دو شرکت نسبی و شرکت تضامنی بدون رضایت تمام شرکا، نمی توانند سهم شراکت خود را به دیگری منتقل کنند.

• وظایف مدیران شرکت های تضامنی و نسبی

مدیر یا مدیران شرکت های تضامنی و نسبی موظف به اداره شرکت می باشند و همان طور که در شرکتنامه و یا اساسنامه وظایف ایشان تعریف شده، بر اساس مقررات اسناد ذکر شده خواهد بود. چنانچه که اساسنامه وجود نداشته باشد به ناچار باید وظایف و اختیارات مدیران این شرکت ها را در چهارچوب قواعد کلی اداره شرکت باشد. مسئولیت مدیر در مقابل شرکا مانند مسئولیتی است که وکیل در مقابل موکول موکل دارد.
با توجه به عدم پیش بینی وظایف مدیران این شرکت ها در قانون تجارت باید وظایف و اختیارات مدیران شرکت ها در چهارچوب قواعد بالا، در پیوند با یکدیگر تحلیل گردد. به نوعی دیگر مدیر به عنوان وکیل شرکت باید وظایف مربوط با آنچه که عرفاَ در راستای اداره امور تعبیر می شود را به انجام رساند. از جمله این وظایف رعایت مصلحت و توجه به منافع شرکت و پرهیز از قرار گرفتن در موقعیتی که تعارض منافع مدیر با شرکت را گریز ناپذیر سازد می توان نام برد.

• تهاتر دیون

به موجب ماده 130 ق.ت، عدم قابلیت تهاتر دیون یکی از آثار استقلال شخصیت حقوقی شرکت می باشد. مثلاَ شرکت تضامنی 10 میلیون تومان از علی که ثالث می باشد طلبکار است و علی نیز 10 میلیون تومان از یکی از شرکای شرکت که ناصر است طلبکار می باشد. در این صورت اگر شرکت به سراغ بدهکار خود یعنی علی برود، او نمی تواند به تهاتر دین خود با طلبی که از شریک دارد استناد نماید. هم چنین شریک شرکت نمی تواند در مقابل بدهی که به شخص ثالث دارد به طلبی که شرکت از این شخص دارد استناد کند و دین خود را پرداخت نکند.
تنها فرضی که امکان استناد به تهاتر وجود دارد، زمانی است که شرکت منحل شود و شخصی طلبکار شرکت و مدیون به یکی از شرکا بوده و در مقابل آن شریک به تهاتر استناد کند. مثلاَ اکبر که ثالث است، از شرکت ده میلیون طلب داشته باشد و ده میلیون نیز به قباد که شریک شرکت است بدهکار باشد. در این صورت شروط استناد به تهاتر توسط اکبر در برابر قباد :
1. انحلال شرکت
2. عدم وصول طلب توسط اکبر از شرکت

• تقسیم منفعت و منع الزام به تکمیل سرمایه و افزایش اجباری سرمایه

به موجب ماده 132 و 133 ق.ت، اگر سهم الشرکه شرکا به علت ضررهای وارده به شرکت کم شود، مثلاَ اگر سرمایه شرکت از 100 میلیون تومان به 80 میلیون تومان برسد، چنانچه شرکت در سال های بعد سودی حاصل کند ابتدائاَ باید این کسری سرمایه را جبران کند و پس از آن مبادرت به تقسیم سود نماید. پس اصولاَ امکان الزام به تکمیل سرمایه وجود ندارد مگر برای پرداخت سود. هم چنین در شرکت مختلط غیرسهامی به شریک بامسئولیت محدود نمی توان سود داد مگر آن که اعطای سود باعث کسری سرمایه نشود زیرا طبق اصل ثابت و غیرقابل برداشت بودن سرمایه، سرمایه اصلی شرکت قابل تقسیم بین شرکا نمی باشد و فقط در صورت وجود منافع می توان آن را بین شرکا تقسیم نمود.
امکان افزایش سرمایه به همراه ایجاد تعهد در این شرکت ها وجود ندارد مگر با تراضی تمام شرکا.
به موجب ماده 119 ق.ت، تقسیم منفعت بین شرکا اصولاَ به نسبت سهم الشرکه می باشد مگر شرط خلاف شده باشد.

• اخراج شریک توسط شرکا و دادگاه

به موجب ماده 131 ق.ت، در دو حالت شرکا می توانند شریک را از شراکت اخراج کنند :
1. در صورتی که یکی از شرکا ورشکسته شود سایر شرکا می توانند سهم آن شریک را از دارایی شرکت نقداَ تادیه و او را اخراج نمایند.
2. در صورتی که طلبکاران شخصی یکی از شرکا به موجب ماده 129 ق.ت انحلال شرکت را تقاضا کنند، سایر شرکا می توانند سهم ان شریک را از دارایی شرکت نقداَ تادیه و او را اخراج نمایند.
هم چنین به موجب تبصره ماده 136 ق.ت، در صورتی که یکی از شرکا به دلایلی انحلال شرکت را از محکمه تقاضا نماید اما دادگاه انحلال را منحصراَ مربوط به شریک یا شرکای معیتی تشخیص دهد، محکمه می تواند به تقاضای سایر شرکا به جای انحلال، حکم اخراج آن شریک یا شرکای معین را بدهد.

• موارد انحلال شرکت

1- وقتی که شرکت موضوعی را که برای آن تشکیل شده است، انجام داده باشد و انجام آن تمام شده باشد.
2- وقتی که انجام موضوعی که شرکت برای آن تشکیل شده، غیرممکن شده باشد.
3- در صورتی که شرکت برای مدت معینی، مثلاَ ده سال تشکیل شده و مدت ذکر شده منقضی شده باشد.
4- در صورتی که شرکت ورشکست شود.
5- در صورت رضایت تمام شرکاء
6- در صورتی که کی از شرکاء به هر دلیلی انحلال شرکت را از دادگاه درخواست نماید و دادگاه آن دلایل را بپذیرد و حکم به انحلال شرکت بدهد.
7- هر گاه یکی از شرکاء شرکت را فسخ کند. ( فسخ شرکت در صورتی ممکن است که در اساسنامه این حق از شرکاء سلب نشده و ناشی از قصد اضرار نباشد. تقاضای فسخ باید شش ماه قبل از فسخ، کتباَ به شرکاء اعلام شود ).
8- در صورت ورشکستگی یکی از شرکاء
9- در صورت فوت یا ممنوعیت یکی از شرکاء
10- در صورت درخواست طلبکاران هر یک از شرکاء ، چنانچه که نتوانسته باشند طلب خود را از دارائی شخص مورد نظر وصول کنند و سهم مدیون از منافع شرکت، برای پرداخت آن کافی نباشد.
در ادامه به مدارک مورد نیاز جهت ثبت هر یک از این شرکت ها می پردازیم.

• مدارک لازم برای ثبت شرکت های تضامنی

جهت ثبت شرکت تضامنی لازم است مدارک ذیل فراهم گردد :
1-  شرکتنامه تکمیل شده  ( دو نسخه )
2- تقاضانامه تکمیل شده ( دو نسخه )
3- اساسنامه تکمیل شده ( دو نسخه )
4-  صورتجلسه مجمع عمومی موسسین ( دو نسخه )
5- صورتجلسه هیات مدیره ( دو نسخه )
6- اصل مجوز فعالیت از مراجع ذیربط در مواردی که ثبت موضوع نیاز به مجوز داشته باشد.
7- اصل گواهی عدم سوء پیشینه جهت اعضاء هیات مدیره ، مدیر عامل
8- تصویر برابر با اصل مدارک احراز هویت کلیه شرکاء ، مدیران و هیات نظار ( در مواردی که تعداد شرکاء بیش از 12 نفر باشند).
9- اصل وکالتنامه وکیل دادگستری در صورتی که ثبت شرکت توسط وکیل صورت پذیرد.

• مدارک لازم برای ثبت شرکت نسبی به قرار ذیل است :

1. دو نسخه شرکتنامه تکمیل شده
2. دو نسخه تقاضانامه تکمیل شده
3. دو نسخه اساسنامه تکمیل شده
4. تکمیل فرم تعیین نام به ترتیب اولویت نام های پیشنهادی و همچنین فیش واریزی
5. اصل مجوز فعالیت از مراجع ذیربط در مواردی که ثبت موضوع نیاز به مجوز داشته باشد.
6. کپی برابر با اصل مدارک احراز هویت کلیه شرکاء ، مدیران و هیات نظار ( در مواردی که تعداد شرکاء بیش از 12 نفر باشند).
7. اصل گواهی عدم سوء پیشینه جهت اعضاء هیات مدیره ، مدیر عامل
8. دو نسخه صورتجلسه مجمع عمومی موسسین
9. دو نسخه صورتجلسه هیات مدیره
10. اصل وکالتنامه وکیل دادگستری در صورتی که ثبت شرکت توسط وکیل صورت پذیرد.
در صورت نیاز به هرگونه مشاوره تخصصی با ما تماس حاصل فرمایید.
ثبت شرکت فکر برتر آماده ی پاسخگویی به کلیه ی سوالات شما در زمینه های حقوقی و ثبتی نظیر ثبت شرکت و ثبت برند می باشد.